2025 yilning 24 iyuniga o‘tar kechasi AQSh prezidenti Donald Tramp Isroil va Eron o‘rtasida otashkesimga erishilganini e’lon qildi. Bu ma’lumot ikki davlat rasmiylari tomonidan ham tasdiqlandi. Biroq shundan so‘ng Isroil Eron tomonidan yangi raketa otilganini bildirdi, Tehron esa bu ayblovni rad etdi.
Otashkesim har qanday paytda buzilishi mumkin, lekin Trampning uni shaxsan boshlab, muzokaralar orqali kelishuvga erishgani jahon siyosatida muhim voqelik sifatida baholanmoqda.
Formal jihatdan, bu orqali AQSh v8
+5555555555a Isroil Eron tomonidan urush boshida qo‘yilgan asosiy talabni bajardi — ya’ni, yadroviy kelishuvga faqat o‘t ochish to‘xtatilgandan keyin qaytish. Lekin urushda Isroilning bosh maqsadi — Erondagi hukmron rejimni ag‘darishga erishilmadi. Shu bilan birga, Tehron ham AQSh tomonidan taklif etilgan shartlarni qabul qilishga aniq rozilik bermadi.
Shunga qaramay, Vashington va Tel-Aviv urushni "salohiyatli g‘alaba" deb baholamoqda. Ularga ko‘ra, Eron yadroviy infratuzilmasining asosiy qismini yo‘qotdi, raketa dasturi va harbiy sanoatiga katta zarar yetkazildi.
Bu bayonotlar ortida turgan asosiy savol esa shu: Eron real ravishda yadroviy qurol ishlab chiqarish imkonidan mahrum bo‘ldimi? Agar yo‘q bo‘lsa, u bu vaqtdan foydalanib, qayta qurilish ishlarini olib borishi mumkin.
Shu sababli, kelgusida muzokaralar yana boshlanishi kutilmoqda. Agar ular yana natijasiz tugasa yoki cho‘zilsa, Isroil Eronni yangi xavf sifatida baholab, harbiy harakatlarni qayta boshlashi mumkin.
Trampning urushni to‘xtatish qarorini qabul qilishi uning tashqi siyosiy ustuvor yo‘nalishlarini ochiq ko‘rsatdi. U boshidanoq Isroilning Eronga kuchli zarbalarini qo‘llab-quvvatlashga shubha bilan qaragan, ammo operasiyaning dastlabki muvaffaqiyatlaridan keyin uni qo‘llab-quvvatladi. Bir necha kundan keyin ma’lum bo‘ldiki, Eron hokimiyati mustahkam turibdi, javob zarbalarini amalga oshirmoqda va aholi ustidan nazoratni yo‘qotmagan.
Shuning uchun Tramp oldida ikki yo‘l turdi:
AQSh armiyasini to‘liq urushga tortish.
Urushni to‘xtatish va diplomatik yo‘l bilan muammoni hal qilish.
Tramp ikkinchi yo‘lni tanladi. Buning uchun avval Eronning yadroviy ob’ektlariga zarba berib, keyincha muzokaralar orqali otashkesimga erishdi. Eronning AQSh harbiy bazalariga qilgan javob zarbalari esa ko‘proq ramziy va siyosiy xarakterga ega bo‘ldi.
Bu voqealar Ukraina uchun ham muhim signaldir. Agar Tramp yangi urushlarga kirishishdan bosh tortsa, bu AQSh tashqi siyosatining global faollikdan ichki muammolarga yo‘nalishini anglatadi. Bu esa AQShning Ukrainaga qaratilgan yordami va e’tiboriga ta’sir ko‘rsatishi mumkin.