Аждаҳо ёки айиқ? Қозоғистон катта танлов остонасида

Россия Остонани Қозоғистон ҳудудида темир йўл тарифлари ошиши сабабли ЕОИИ шартномасининг асосий тамойилини бузганликда айблади. Нархларнинг ошишига иш ҳақи, электр энергияси ва дизель ёқилғиси харажатларининг ошиши сабаб бўлмоқда. Москва ўз маҳсулотларини Қозоғистон ҳудуди орқали ташиш ҳажми қисқарганидан хавотирда.

Можаро тезда ҳал қилинди. Қозоғистонда улар ушбу ўзгаришларга ҳақли эканликларини эслатишди, чунки КТЗ учун тарифлар даражаси Россия темир йўллари нархларидан ошмайди. Eвропа Комиссияси ўз баҳосини ўтказди ва ҳеч қандай қоидабузарликларни аниқламади. Бироқ, ҳозирги можаро кўпроқ глобал жараёнларга мос келади, дейди Амаркетс таҳлилий бўлими раҳбари Артем Деэв ТRТ билан суҳбатда.

«Бу келишмовчиликлар Қозоғистоннинг йўналишларни диверсификация қилиш ва Европа ва Осиё ўртасидаги транзит хаб сифатидаги ролини оширишга қизиқиш ортиб бораётгани билан боғлиқ бўлса керак, бу эса унга, айниқса мураккаб геосиёсий муаммолар шароитида мустақил транспорт иштирокчисига айланиш имконини беради», деб тушунтиради таҳлилчи. .

Дарҳақиқат, сўнгги йилларда Қозоғистонда ЕОИИдан чиқиш ғояси тобора кўпроқ эшитилмоқда. Ўтган йили фаоллар ҳатто тегишли петицияни ҳам туздилар: «Биз Қозоғистон ҳукуматидан КХШТ ва ЕОИИдан чиқишни, шунингдек, Россия Федерацияси билан барча интеграция жараёнларини тўхтатишни талаб қиламиз».

Бироқ, ТRТ га интервью берган экспертлар Остонанинг Евроосиё Иттифоқидан тўлиқ чиқиши даргумон деган фикрга қўшилди. «Қозоғистон ўзининг транспорт инфратузилмасини модернизация қилишга фаол сармоя киритмоқда, бу интеграция учун қўшимча имкониятлар яратади, лекин қулайроқ шартларда», - деб ҳисоблайди Деэв.

Қолаверса, айни дамда минтақада Евроосиё Иттифоқига муқобил йўқ, дея таъкидлайди сиёсатшунос Ислом Кураев ТRТ телеканали билан суҳбатда: «Бугунги кунда Қозоғистон экспортининг 75 фоизи Россия ва Беларус билан боғлиқ. Шуни унутмангки, Қозоғистон нефти экспорти ҳам Россиядаги қувурлар орқали ўтади. Ҳозирча мустақил логистика йўналишлари мавжуд эмас. Қозоғистон учун ЕОИИдан чиқиш муҳим нуқта бўлади. Россия билан интеграцион алоқалар мамлакатга ниҳоятда салбий таъсир кўрсатиши аниқ, аммо ундан воз кечиш янада ёмонроқ оқибатларга олиб келади».

Бироқ Остона Кремль иштирокидаги янги лойиҳаларга киришга шошилмаяпти. Масалан, мамлакат БРИКСда иштирок этиш учун ариза беришдан бош тортди. Бу экспертлар ўртасида ушбу қарорнинг мақсадга мувофиқлиги ҳақида кўплаб мунозараларга сабаб бўлди ва баъзилар Россиянинг мумкин бўлган реакциясидан хавотирда. Аммо, Кураевнинг сўзларига кўра, бу эрда икки хил маъно излашнинг ҳожати йўқ - Қозоғистоннинг рад этиши БРИКСнинг ўз хоҳишига тўғри келди.

«БРИКС саммитида тузилма ҳали кенгайишни режалаштирмаётгани таъкидланди. Бундан ташқари, бугунги кунда бу тузилма анча сиёсий. Россия у орқали ўз манфаатлари ва шериклик муносабатларини ривожлантириш ниятида. Аммо ҳозирча бу лойиҳа амалий жиҳатдан эмас. Ҳеч қандай тузилма ёки котибият йўқ. Қозоғистоннинг бу босқичда у ерда ҳеч қандай иши йўқ, айниқса Остона Россия билан барча лойиҳаларда иштирок этгани учун», - дейди Кураев.

Сўнгги икки йил ичида мамлакатлар ўртасидаги муносабатларда жиддий ўзгаришлар рўй берди. Қозоғистон Ғарбнинг Россия Федерациясига қарши санкцияларига қўшилмаган, бироқ айни пайтда мамлакат ҳудудидан чекловларни четлаб ўтиш учун фойдаланишга йўл қўймайди. Ёзда Хитой ва Қозоғистон етакчилари Си Цзиньпин ва Қосим-Жомарт Тоқаев Россияни айланиб ўтувчи Транскаспий йўналишини ишга туширишди. Бу йил эса Москва эмас, Пекин Қозоғистоннинг асосий савдо шериги бўлди.

Ва яқин келажакда Остона эътибори Кремлдан бироз ХХР томон силжиши мумкин, дея давом этади агентлик суҳбатдоши: “Хитой билан муносабатларда катта истиқболлар мавжуд. У ерда озиқ-овқат инқирози кучайиб бормоқда ва Қозоғистон хомашё ва дон экинларини сотиш орқали муҳим роль ўйнаши мумкин. Ҳамкорлик салоҳияти катта. Ўйлайманки, Хитойнинг минтақадаги мавқеи вақт ўтиши билан мустаҳкамланади.