O‘zbekistonda tamaki kontrabandasiga qarshi kurash kuchaytirildi

Muntazam reydlar va shov-shuvli hibsga olishlarga qaramay, noqonuniy tamaki mahsulotlari partiyalari bozorga kirib kelishda davom etmoqda.

So‘nggi oylarda O‘zbekistonda tamaki mahsulotlarining noqonuniy savdosiga qarshi kurash sezilarli darajada faollashdi. Kontrabanda partiyalarining qo‘lga olinishi haqidagi tezkor ma’lumotlar odatiy holga aylandi va deyarli har doim Milano kabi nomlar uchraydi. Bu kabi markalar BAAda, Jebel-Ali erkin iqtisodiy zonasida ishlab chiqarilgan bo‘lib, ularning qadoqlarida tibbiy ogohlantirishlar mavjud emas, bu esa O‘zbekiston Respublikasi Texnik reglamenti talablariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ziddir.

Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti tomonidan so‘nggi e’lon qilingan ma’lumotlarga ko‘ra, 2025 yil avgust holatiga ko‘ra, «kulrang» bozorning ulushi mamlakat bo‘yicha 11,6 foizni tashkil etdi. Toshkent shahrida bu ko‘rsatkich bir oyda 7 foizdan 11,8 foizga oshdi. Farg‘ona vodiysida vaziyat yanada keskin – bu yerda noqonuniy savdoning ulushi 22,1 foizga yetgan. Qashqadaryo viloyatida ko‘rsatkich 12,6 foizni, Qarshida esa 16,6 foizni tashkil etgan. Iqtisodiy oqibatlar jiddiy: birgina joriy yilning yetti oyida byudjet yo‘qotishlari 286 mlrd so‘mga baholanmoqda, shundan 115 mlrd so‘mi Farg‘ona vodiysiga to‘g‘ri keladi.

Huquq-tartibot idoralari muntazam ravishda shov-shuvli hibsga olishlar haqida xabar bersalarda, ko‘cha savdosi o‘z hayotini davom ettirmoqda. So‘nggi haftalarda idoralar butun mamlakat bo‘ylab: Samarqand va Toshkent viloyatidan Farg‘ona vodiysigacha o‘n minglab quti musodara qilingani haqida xabar berdi. Birgina Namangan viloyatida umumiy qiymati 215 mln so‘mlik 11 mingdan ortiq Milano va Esse Change qutilari hamda yuzlab elektron sigaretalarni olib kirishga urinish to‘xtatildi. Boshqa hududlarda mashinalar, omborlar va hatto turar-joy binolaridan olib qo‘yilgan yana o‘n minglab qutilar bor.

Biroq, ko‘cha savdosi shuni ko‘rsatadiki, kurash hozircha sabablar bilan emas, oqibatlar bilan davom etmoqda. Yaqinda Tamakisoz assosiasiyasi o‘tkazgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, noqonuniy sigaretalar iste’molchilarni chalg‘itadi. Qonunchilikka muvofiq, sigaretalar qadog‘ida smola va nikotinning haqiqiy tarkibi ko‘rsatilishi kerak. Ammo Milano va Oris kabi noqonuniy brendlarning eng mashhur qutilarida smola va nikotinning past ko‘rsatkichlari ko‘rsatilgan. Haqiqatda esa bu moddalar miqdori 1,5-3 barobar ko‘p ekanligi aniqlandi. Xaridor yolg‘on ma’lumotlarga asoslanib, yengilroq va «xavfsiz» mahsulotni tanlayapman deb o‘ylaydi, aslida esa toksinlarning qo‘shimcha dozasini oladi. Misol uchun, Milano London qadog‘ida 1 mg smola va 0,1 mg nikotin borligi aytilgan, laboratoriya tahlillari esa mos ravishda 3,1 mg va 0,2 mg ni ko‘rsatgan. Oris Fusion Mint uchun farq yanada sezilarli: e’lon qilingan 4 mg smola va 0,3 mg nikotin 6,6 mg va 0,61 mg ga aylandi.

Bugungi kunda kuch tuzilmalari kurash jiddiy ketayotganini ko‘rsatmoqda: muntazam reydlar, jinoiy ishlar, musodaralar. Ammo hozircha ko‘chalar va bozorlarda kontrabanda sigaretlarini bemalol sotib olish mumkin. Bu holat nafaqat partiyalarni muomaladan chiqarish bo‘yicha huquqni muhofaza qiluvchi organlar ishini, balki yanada chuqurroq, tizimli yechimlarni ham talab qiladi. Mamlakatga mahsulot olib kirish yo‘llarini to‘sish, bozorlar va ko‘chalarni qonun talablariga javob bermaydigan mahsulotlardan tozalash uchun barcha vakolatli organlarning maksimal darajada muvofiqlashtirilgan ishtiroki zarur.