AQSh Uyg‘urlar uchun Tailandni jazoladi

AQSh Davlat kotibi Marko Rubio juma kuni AQSh ittifoqchisi Tailand rasmiylariga kamida 40 uyg‘urni Xitoyga deportasiya qilishda ishtirok etgani uchun sanksiya qo‘yganini e’lon qildi, Vashington musulmon guruhi ta’qibga uchrashini aytmoqda.

"Qo‘shma Shtatlar Xitoy hukumatlariga uyg‘urlar va boshqa guruhlarni qiynoqlarga duchor bo‘lgan va majburan g‘oyib bo‘ladigan Xitoyga majburan qaytarish uchun bosim o‘tkazishga qaratilgan sa’y-harakatlariga qarshi turish majburiyatini oladi", deyiladi Davlat departamenti bayonotida.

Bu harakat Tailand va boshqa davlatlar tomonidan shu kabi deportasiyalarning oldini olishga qaratilgan ko‘rinadi.

Qo‘shma Shtatlar avvalroq Tailandga qarshi sanksiyalar joriy etgan bo‘lsa-da, jumladan, harbiy to‘ntarishlar ortidan harbiy yordamni to‘xtatib, Tailand shaxslari va kompaniyalarini uchinchi davlatlarga qarshi sanksiyalarni buzganliklari uchun nishonga olgan bo‘lsa-da, Tailand hukumati amaldorlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri qarshi sanksiyalar uchun juda kam presedent mavjud emas.

Tailandda o‘n yil davomida hibsda saqlanayotgan uyg‘urlarning fevral oyida deportasiyasi BMT inson huquqlari bo‘yicha ekspertlarining ular qaytarilsa, qiynoqlar, shafqatsiz munosabat va “tuzatib bo‘lmas zarar” olishi mumkinligi haqidagi ogohlantirishlariga qaramay amalga oshirildi.

Shu oy boshida Reuters Kanada va AQSh 48 etnik uyg‘urni ko‘chirishni taklif qilgani, biroq Bangkok Xitoyni g‘azablantirishdan ehtiyot bo‘lganini xabar qilgan edi.

“Men 27-fevralda 40 nafar uyg‘urning Tailanddan majburiy qaytarilishiga mas’ul bo‘lgan yoki ishtirok etgan amaldagi va sobiq Tailand hukumati amaldorlariga viza cheklovlarini joriy etish choralarini ko‘rish orqali darhol ushbu siyosatni amalga oshiraman”, dedi Rubio.

"Xitoyning uyg‘urlarga qarshi uzoq yillik genosid va insoniyatga qarshi jinoyatlarini hisobga olib, biz butun dunyo hukumatlarini uyg‘urlar va boshqa guruhlarni Xitoyga qaytishga majburlamaslikka chaqiramiz", - deya qo‘shimcha qildi kotib.

Cheklovlar sanksiyaga duchor bo‘lgan shaxslarning oila a’zolariga ham tegishli bo‘lishi mumkin, deyiladi bayonotda.

Tailand deportasiyalarni himoya qilib, ular qonunlar va inson huquqlari majburiyatlariga muvofiq harakat qilganini aytdi. Mamlakatning Vashingtondagi elchixonasi Rubioning bayonotiga izoh berish so‘roviga javob bermadi.

Vashington o‘tmishda Tailandga nisbatan qattiqroq sanksiyalar qo‘llashdan qochgan, chunki bu uzoq yillik ittifoqdoshini Xitoy bilan yanada yaqinlashtirishi mumkin.

Vashingtonda joylashgan Uyg‘urlar uchun kampaniya guruhi o‘z bayonotida Rubio va Tramp ma’muriyatini bu qadamini olqishlab, “Xitoy Kommunistik partiyasining inson huquqlari poymol etilishini ma’qullaganlar o‘z jinoyatlari uchun oqibatlarga duchor bo‘lishlariga kuchli signal beradi”, dedi.

AQSh senatori bo‘lganida uyg‘urlarning ishonchli himoyachisi hisoblangan Rubio Pekinning guruhga nisbatan munosabati “genosid va insoniyatga qarshi jinoyatlar” ekanligini yana bir bor ta’kidladi – bu ta’rif AQSh birinchi marta Donald Trampning 2021-yildagi birinchi muddatining so‘nggi soatlarida bergan.

Xitoy uyg‘urlarga nisbatan zo‘ravonlik va majburiy mehnat ayblovlarini rad etib, so‘nggi yillarda terrorizm, separatizm va diniy radikalizmga qarshi kurash uchun “kasb o‘qitish markazlari” tashkil etganini aytadi.