Afrika bo‘linib ketmoqda: yangi okean kutilganidan ham tezroq shakllanyapti

Afrika bo‘ylab ulkan yoriq kengayib bormoqda, bu esa yer qa’rida chuqur o‘zgarishlar ro‘y berayotganidan dalolat beradi. Tektonik kuchlar quruqlikni kutilganidan tezroq qayta shakllantirmoqda, yangi okean paydo bo‘lish alomatlari ko‘zga tashlanmoqda. Olimlar bu o‘zgarishni sinchkovlik bilan kuzatib, oyoqlarimiz ostida nima sodir bo‘layotganini aniqlashga urinmoqda. Qit’aning kelajagi o‘zgarmoqda va buning oqibatlari nihoyatda katta bo‘lishi mumkin.

Afrika qit’asi keskin o‘zgarishlarga duch kelmoqda, chunki tektonik kuchlar yangi okean hosil bo‘lishiga yo‘l ochmoqda. Mozambikdan Qizil dengizgacha cho‘zilgan yoriqlarning ulkan tarmog‘i bo‘lmish Sharqiy Afrika rift tizimi yer yuzasini faol ravishda o‘zgartirmoqda. So‘nggi tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, ilgari o‘n millionlab yillar davom etadi deb taxmin qilingan bu jarayon atigi bir million yil ichida, ehtimol undan ham tezroq yuz berishi mumkin.

Afrika tubida Afrika va Somali plitalari yiliga 0,8 santimetr tezlikda bir-biridan uzoqlashmoqda. Bu sekin, ammo doimiy harakatlanish Sharqiy Afrikani yorib o‘tmoqda, ulkan yoriqlar hosil qilmoqda va quruqlikni asta-sekin zaiflashtirmoqda.

Bu o‘zgarishning eng yorqin misollaridan biri Efiopiyaning Afar mintaqasida kuzatiladi. Bu yerda allaqachon uzunligi 60 kilometr, chuqurligi 10 metrga yetadigan yoriq paydo bo‘lgan. Insoniyat umri nuqtai nazaridan qaraganda kichik ko‘rinsa-da, bu hodisa Sharqiy Afrikaning bir qismini qit’aning qolgan qismidan ajratib turadigan, kelajakda butunlay yangi okeanga aylanishi mumkin bo‘lgan jarayonning boshlanishidir.