Abxaziya: gazsiz, elektrsiz va endi hatto «prezident»siz ham

Abxaz hukumati norozilik to‘lqinini bostirish va mamlakatdagi vaziyat ustidan nazoratni tiklay olmadi. Hukumat binolarini egallab olgan muxolifat bilan bir necha soatlik muzokaralardan so‘ng tan olinmagan respublika prezidenti iste’foga chiqishini e’lon qildi.

«Mamlakatda barqarorlik va konstitusiyaviy tuzumni saqlash maqsadida Abxaziya Respublikasi Konstitusiyasining 63-moddasiga muvofiq, men Abxaziya Respublikasi Prezidenti lavozimidan iste’foga chiqishimni topshiraman», — deyiladi yakuniy natijalar bo‘yicha e’lon qilingan hujjatda. 19 noyabrga o‘tar kechasi hokimiyat va muxolifat o‘rtasidagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralar.

Vise-prezident Badra Gunba prezident vazifasini bajaradi. Abxaziya bosh vaziri Aleksandr Ankvab ham muxolifat talabi bilan o‘z lavozimini tark etadi. Uning o‘rnini Valeriy Bganba egallaydi.

OAV xabariga ko‘ra, namoyishchilar prezident ma’muriyati binosi oldidagi maydonni tark eta boshlagan. Mamlakatda muddatidan oldin prezidentlik saylovlari o‘tkaziladi. Saylov kampaniyasining aniq sanasi hozircha noma’lum.

Abxaziyada Rossiya bilan tuzilgan sarmoyaviy kelishuvga qarshi norozilik namoyishlari boshlandi. 15 noyabr kuni mamlakat parlamenti hujjatni ratifikasiya qilish uchun yig‘ilishi kerak edi. Rossiya Federasiyasi Iqtisodiy rivojlanish vaziri Maksim Reshetnikov ushbu hujjatni «o‘zaro manfaatli» deb atadi: «Bu qishloq xo‘jaligi, ishlab chiqarish, turizm, sanatoriy-kurortda davolanish va dam olishni rivojlantirishga hissa qo‘shadi».

Biroq, Abxaziyaning ba’zi aholisi bu hujjat shunchaki ekran ekanligiga ishonishgan. Va haqiqiy sabablar - Abxaziya erlarini va ko‘chmas mulkni rus tadbirkorlariga sotish istagi. Natijada noroziliklar tartibsizliklarga, keyin esa hukumat binolarini egallab olishga aylangan. Shundan so‘ng, muxolifat kelishuvni bekor qilishdan prezident va hukumat iste’fosiga chiqish shartlarini o‘zgartirdi.

TRT dagi Abxaziya fuqarosi, Rossiya-Abxaz munosabatlari bo‘yicha ekspert Anton Krivenyuk bilan Rossiya bilan investisiya shartnomasi mamlakatni hokimiyat almashishiga qanday olib kelgani haqida suhbatlashdi:

— Abxaziyadagi noroziliklar deyarli har doim o‘ta og‘ir turmush sharoiti tufayli boshlanadi. Agar hozirgi vaziyat haqida gapiradigan bo‘lsak, unda ma’lum soatlarda yorug‘lik yo‘qligini aytish kifoya. Abxaziyada elektr energiyasi kuniga ikki marta, jami 4 soatdan uziladi. Mamlakatda gaz ta’minoti yo‘q, uy-joy kommunal infratuzilmasi buzilgan, tibbiyot bilan bog‘liq katta muammolar, turmush darajasi past va yoshlar o‘rtasida giyohvandlik va yo‘l-transport hodisalaridan o‘lim darajasi juda yuqori.

Bunday vaziyatda qanday qilib norozilik chiqmasligi mumkin? U qanday aks ettiriladi? Va buning sababi ikkinchi savol. Bu holda, bu Rossiya bilan investisiya shartnomasi edi. Ishonchim komilki, hukumat majmuasi binolari oldida turgan odamlar bu kelishuvni hatto o‘qimagan. Shuning uchun, albatta, biz mamlakatda juda ko‘p muammolar ro‘yxati borligi haqida gapiramiz: infratuzilmaning qulashi va ijtimoiy-demografik halokat.

Muammolar hal etilmasa, xalqni ko‘chaga chiqishga undashda davom etadi. Va endi rahbarlik kursilarida o‘tirib, idoralarni egallaydigan har bir kishi bilishi kerakki, 4-5 yildan keyin ular ham navbatdagi norozilik to‘lqini bilan binolardan haydab yuboriladi.

— Erta saylov natijalaridan nima kutyapsiz? Fuqarolar kimni ko‘proq qo‘llab-quvvatlayapti - muxolifatmi yoki ketayotgan hukumatmi?

— Kuzatuvlarimga ko‘ra, ularning ikkalasini ham juda kam odam qo‘llab-quvvatlaydi. Hukumat binolarini egallab olish va panjaralarni buzishda 3-5 ming kishi qatnashgan. 250 ming aholisi bo‘lgan mamlakat uchun bu unchalik ko‘p emas.

Shuning uchun, hech kim keng qo‘llab-quvvatlamaydi. Odamlar hammadan hafsalasi pir bo‘ladi. Aynan shu aholi holati Bjaniyaning o‘zi kerak bo‘lganidan bir oz ko‘proq davom etishiga sabab bo‘ldi. Aksariyat aholi barcha siyosatchilar o‘g‘irlashlarini va o‘g‘irlashlarini tushunishadi. Ya’ni, hayot hech qanday tarzda o‘zgarmaydi va hokimiyatga tayanishdan foyda yo‘q.

Kirib kelayotgan muxolifatga ham xuddi shunday munosabat. Bundan tashqari, bular hokimiyatda bo‘lgan odamlardir. Biz, Abxaziya fuqarolari, ularning «natijalarini» yaxshi bilamiz. Ularning yutuqlari mutlaqo nolga teng va ko‘p hollarda minus belgisi bilan. Shuning uchun, albatta, ular uchun umid yo‘q va bo‘lishi ham mumkin emas. Bular ijobiy narsa keltira oladigan odamlar emas.

— Rossiya Abxaziyadagi voqealarga qanday munosabatda bo‘lishi mumkin? O‘zaro munosabatlarning yomonlashishi xavfi bormi?

— Abxaziya bilan munosabatlar bo‘yicha rossiyalik nazoratchilar oldiga aniq vazifa qo‘yilgan edi – Suxumiga Rossiya tomoni uchun muhim bo‘lgan huquqiy hujjatlarni, jumladan, investisiya shartnomasini imzolashga majburlash. Va bu vazifa bajarilmagan deb aytishimiz mumkin.

Endi Moskvada tashkiliy xulosalar chiqarish mumkin, kuratorlar jamoalari bir joyda o‘zgartirilishi va shunga mos ravishda yangisi bo‘lishi mumkin.

— Qattiqroq choralar bo‘lishi mumkinmi?

- Men ular uchun instrumental ko‘rmayapman. Eng og‘riqli narsa, umuman olganda, allaqachon qilingan - bu Abxaz davlat xizmatchilariga to‘lovlar va ish haqini birgalikda moliyalashtirishning Rossiya qismini qisqartirish yoki tugatish. Bu bosimning eng og‘riqli dastagi va u allaqachon ishlatilgan.

Bunday sharoitda yana nima qilish mumkinligini tasavvur qilish qiyin. Katta ehtimol bilan, endi jamoalar va yondashuvlar o‘zgaradi va Rossiyaning Abxaziyaga nisbatan yangi siyosatining konturlari asta-sekin paydo bo‘ladi. Bu bir necha oy vaqt olishi mumkin.

Garchi biz barcha tashqi voqealar kontekstida tushunishimiz kerak bo‘lsada, biz Moskvaning pozisiyasi shubhasiz keskinlashganini ko‘ramiz. Shu jumladan Abxaziyaga nisbatan ham. Vaziyat oxir-oqibat qanday bo‘lishini vaqt ko‘rsatadi.