Европа Иттифоқи Россия энергия манбаларидан воз кечаётган бир пайтда, ушбу бўшлиқни айнан Қаспийбўйи давлатлари — Озарбайжон ва Қозоғистон тўлдириши кутилмоқда, дейилади таҳлилда.
ОПЕК маълумотларига кўра, нефть ва газ конденсати етказиб бериш ҳажми Европага 2050 йилгача ўртача кунлик 1,6 миллион баррел атрофида барқарорлашади. Бу кўрсаткич 2022 йилгача бўлган даражадан анча кам — ўша вақтда Россия нефти ҳали эркин равишда Европа бозорига кириб кела олар эди.
📉 Европа Иттифоқининг Россия нефтига эмбаргоси етказиб бериш йўналишларини ўзгартирди. Россия–Қаспий минтақасидан нефть импорти 2024 йилда 1,8 млн баррел/кун даражасида бўлиши кутилса, 2030 йилгача бу кўрсаткич 1,7 млн баррел, 2050 йилда эса 1,6 млн баррелгача тушиши айтилмоқда.
Докладда таъкидланишича, Украина уруши тугашидан сўнг ҳам Россия нефтининг Европа бозорига қайтиши эҳтимоли жуда паст. Бу Озарбайжон ва Қозоғистоннинг Европа учун узоқ муддатли энергия ҳамкорлари сифатидаги ролини кучайтиради.
2027 йилгача газ экспорт ҳажми 20 миллиард куб метргача оширилиши режалаштирилган. Нефть экспорт ҳажми эса 18,4 миллион тоннани ташкил қилди.
Асосий йўналиш — Жанубий газ коридори: унга Шаҳ-Дениз 2 кони, TANAP ва TAP газ қувурлари киради. Озарбайжон ҳозирда 12 давлатга газ етказиб бермоқда, шулардан 10 таси Европа, 8 таси — ЕИ аъзоси.
Асосий транспорт йўналиши — Россиянинг Новороссийск порти орқали ўтадиган Каспий қувур консорциуми (КТК). Бироқ геосиёсий хатарлар сабаб Қозоғистон альтернатив йўлларни қидира бошлади.
2024 йилда Боку–Тифлис–Жайҳун (БТД) қувури орқали 1,5 миллион тонна нефть экспорт қилинди. Келажакда бу кўрсаткич 20 миллион тоннагача етиши кутилмоқда.
Шунингдек, Қозоғистон «яшил энергия»ни ҳам Озарбайжон орқали Европага экспорт қилиш имкониятларини кўриб чиқмоқда. 2025 йилда Германияга нефть етказиб бериш ҳажмини 50% га ошириш режалаштирилган.
Нархлар тушиши ва экспортдаги узилишларга қарамай, жисмоний ҳажмда етказиб бериш кўпаймоқда.