Ламборгини ва Феррариларга эга бўлган "дунёдаги энг бой орол" ҳозирда банкрот аҳволда

Микронезиядаги ажойиб бир орол бир пайтлар аҳоли жон бошига тўғри келадиган ялпи ички маҳсулот бўйича дунёдаги энг бой мамлакатлардан бири эди, у ерда ҳайратланарли кашфиёт қилингани сабабли.

Тинч океанининг жануби-ғарбий қисмида жойлашган Науру ўзининг гўзал манзаралари, маржон рифлари, оппоқ қумли соҳиллари ва шовуллаган пальмалари билан машҳур, аммо чет эл ҳукмронлигининг қора тарихига ҳам эга.

Ўнлаб йиллар давомида орол иқтисодиётида фосфорит ҳукмронлик қилди. Бу ўғитлар тайёрлашда қўлланиладиган қимматбаҳо материал бўлиб, 1900 йилларнинг бошида Британия компанияси томонидан унинг бой конлари мавжудлиги аниқланган.

Оролда кон қазиш ишлари 1907 йилда бошланган бўлиб, 20-асрнинг катта қисмида Британия, Австралия ва Янги Зеландия ҳукуматлари томонидан эксплуатация қилинган.

1968 йилда мустақилликка эришгач, Науру фосфор конлари устидан назоратни қўлга киритди ва бойликлар иқтисодиётга оқиб кела бошлади. 1982 йилда Ню-Ёрк Таймс газетасининг ҳисоботида айтилишича, ўша пайтга келиб, орол давлатининг "аҳоли жон бошига тўғри келадиган даромади нефтга бой ҳар қандай араб мамлакатидан юқори" бўлиб, уни дунёдаги энг кичик ва энг бой мустақил демократия сифатида таърифлаган.

Бу янги топилган бойлик полиция бошлиғи Ламборгини сотиб олгани, бироқ ҳатто ҳайдовчи ўриндиғига сиғмай қолгани билан яққол намоён бўлди.

BBC хабар беришича, "Ferrari" каби бошқа спорт автомобиллари ҳам мамлакатга олиб келинган.

Фосфор қазиб олиш давом этди, аммо 1990 йилларга келиб унинг захираси камайиб борди, чунки ўнлаб йиллар давомида хорижий давлатлар томонидан ишлатилган эди.

Иқтисодий қийинчиликларга дуч келган мамлакат даромад топиш учун умидсиз чораларни излади. DevPolicyBlog хабар беришича, гўёки офшор солиқ масканига айланиб, паспортларни сота бошлади, бироқ кейинчалик бу ёндашувлардан воз кечилди.

2005 йилда фосфат қазиб олиш қайта бошланди, ҳукумат веб-сайтида бу қадам Науру иқтисодиётига "жуда зарур бўлган рағбат" берганини таъкидлади, чунки мамлакатнинг аҳволи яхшилана бошлаган эди.

Бироқ, 21-асрда Науру Австралияга йўл олган бошпана изловчиларни Науру Минтақавий Қайта Ишлаш Марказида жойлаштириш эвазига Австралия ҳукуматидан молиявий ёрдам қабул қилди, бу эса мамлакатга зарур бўлган даромад манбаи бўлди.

DevPolicyBlog маълумотларига кўра, бу марказ "асосий даромад манбаи"га айланди. Шунингдек, орол Науру сувларида балиқ овлаш қийматининг кескин ўсишидан ҳам фойда кўрди. Бу омиллар унинг "иқтисодий ҳолатини яхшилади", аммо уларга қарамлик мамлакатни келажакдаги иқтисодий зарбаларга нисбатан заиф қилиб қўймоқда.

Хайрия ташкилотининг маълумотларига кўра, аҳолининг 70 фоиздан ортиғи семизлик тоифасига киради. Тадқиқотчиларнинг фикрича, бу ҳолат NPR хабарига асосан, соғлом озиқ-овқатдан фойдаланишни қийинлаштирган иқтисодий инқироз билан боғлиқ бўлиши мумкин.

MacroTrends маълумотларига кўра, бу ерда чекиш даражаси ҳам юқори бўлиб, 2020 йилда 48,50 фоизга етган.