Xitoyning biqinida yangi ittifoqlar shakllanmoqda

Harbiy hamkorlikning kengayib borayotgan tarmog‘i Osiyodagi xavfsizlik dinamikasini qayta shakllantirmoqda. Janubiy Xitoy dengizi va Tinch okeanining g‘arbiy qismi atrofidagi mamlakatlar Xitoyning kengayib borayotgan dengiz hududlari bo‘yicha da’volari va qat’iy harakatlariga javoban o‘zaro hamkorlikni kuchaytirishmoqda.

Ushbu o‘zgarishning markazida o‘zining maxsus iqtisodiy hududiga (MIH) Xitoyning doimiy ravishda bostirib kirishiga duch kelayotgan Filippin turibdi. Filippin Qo‘shin Shtabi Boshliqlari Qo‘mitasi raisi general Romeo Brauner kichik o‘tgan yili MIH hududida kuniga o‘rtacha 286 ta Xitoy kemasi faoliyat yuritganini ma’lum qildi. Bu ko‘rsatkich 2021 yilda 190 tani tashkil etgan edi.

Bunga javoban Prezident Ferdinand Markos kichik tashqi hamkorlikni mustahkamlashga intilmoqda. Yaponiya o‘zining Rasmiy Xavfsizlik Yordami dasturi doirasida patrul kemalari, radar tizimlari va qirg‘oqlarni kuzatish uskunalari bilan ta’minlab, harbiy yordamni kuchaytirdi.

2024 yil dekabr oyida Tokio, Manila Xitoy kuchlarini dengizda tazyiq o‘tkazishda ayblaganidan bir kun o‘tib, dengiz yordami uchun qo‘shimcha 1,6 milliard iyena (taxminan 10,65 million dollar) ajratishini e’lon qildi. 2024 yil dekabr oyida Filippin Senati tomonidan ratifikasiya qilingan o‘zaro harbiy tashriflarga ruxsat berish to‘g‘risidagi kelishuv Yaponiya parlamenti tomonidan tasdiqlanishini kutmoqda.

Filippin yaqinda munosabatlarni strategik darajaga ko‘targan Janubiy Koreya bilan ham hamkorligini kengaytirdi. Manila Hyundai Heavy Industries kompaniyasidan ikkita raketa korvetini buyurtma qildi, ularning birinchisi 2025 yilgacha, ikkinchisi esa 2026 yilgacha yetkazib berilishi kutilmoqda.

Hindiston Janubi-Sharqiy Osiyoda mudofaa hamkoriga aylandi. Filippinga BrahMos qanotli raketalarini yetkazib berishi – Hindiston va Rossiya birgalikda ishlab chiqqan tizimning birinchi eksporti – orqali, Vetnam ham xuddi shu qurol tizimi uchun 700 million dollarlik bitimni yakunlash arafasida turibdi.

Filippin, shuningdek, AQSh armiyasining Typhon nomi bilan tanilgan o‘rta masofali raketa tizimini sotib olishni ko‘rib chiqmoqda. Taxminan 2400 kilometr masofaga ucha oladigan Tomahawk raketalarini otishga qodir Typhon uchirish moslamasi joriy yil boshida Luzonga joylashtirilgani Pekinning keskin tanqidiga sabab bo‘ldi.

Avstraliya va Hindiston uchun yangi imkoniyatlar

Avstraliyaning Filippin bilan munosabatlari so‘nggi yillarda kengayib, terrorizmga qarshi kurashga qaratilgan hamkorlikdan hududiy mudofaa va dengiz chegaralarini himoya qilishga yo‘naltirilgan sheriklikka aylandi.

"Filippin Avstraliyaning an’anaviy yaqin mudofaa hamkori bo‘lmagan. Biroq so‘nggi besh yil ichida munosabatlar sezilarli darajada kengaydi," - deya Avstraliya strategik siyosat instituti mudofaa strategiyasi bo‘yicha vaqtinchalik direktori Euan Grem Newsweek nashriga ma’lum qildi. "Hozirda e’tibor ko‘proq hududiy mudofaaga va Xitoyning dengiz bo‘ylab majburlash harakatlariga qarshi turish uchun Manilaning sa’y-harakatlarini qo‘llab-quvvatlashga qaratilmoqda."

U Avstraliyaning Manila bilan tashrif buyuruvchi kuchlar va logistik yordam bo‘yicha kelishuvlari mavjudligini va Filippin qo‘shinlari endi muntazam ravishda qo‘shma mashg‘ulotlarda - jumladan, AQSh va Yaponiya bo‘linmalari bilan birgalikda ishtirok etayotganini ta’kidladi. "Filippin Janubiy Xitoy dengizi va Tayvanga yaqinligi tufayli Avstraliya uchun strategik ahamiyat kasb etdi," - dedi u.