Uitkoff: «HAMASning bu darajada o‘z manfaatini o‘ylab ish tutgani — sharmandalik»

Uitkoffning so‘zlariga ko‘ra, bu taklif «HAMAS G‘azoda o‘t ochishni to‘xtatishga tayyor emasligini ko‘rsatadi».

Shuningdek, elchi Vashington endi garovga olinganlarni uyga qaytarishning boshqa yo‘llarini ko‘rib chiqmoqchi ekanini va G‘azo aholisi uchun barqarorroq vaziyat yaratishga intilayotganini bildirdi. Shu munosabat bilan AQSh muzokaralar guruhi maslahatlashuvlar uchun Qatar poytaxti Dohadan chaqirib olindi.

«HAMASning bu darajada o‘z manfaatini o‘ylab ish tutgani — sharmandalik. Biz bu mojaroni to‘xtatish va G‘azoda doimiy tinchlikka erishishga qat’iy bel bog‘laganmiz», — dedi AQSh prezidenti maxsus vakili Stiv Uitkoff.

Shu bilan birga, Isroil ham muzokaralar guruhini maslahatlashuvlar uchun chaqirib oldi. Biroq, CNNning isroillik manbasiga ko‘ra, bu qaror muzokaralarning uzilishi yoki inqirozi belgisi emas. Manbaning aytishicha, delegasiya faqat «muzokaralarning hozirgi holati yuzasidan qaror qabul qilish» uchun qaytarilgan.

AQSH-Isroil-HAMAS muzokaralari

2023 yil oktyabr oyida G‘azo sektorida Isroil va HAMAS o‘rtasida harbiy harakatlar boshlanganidan keyin urush harakatlari avj oldi. Bu mojaroda o‘n minglaisroillik va falastinlik halok bo‘ldi, minglab odamlar garovga olindi. Xususan, 7-oktabr kuni HAMAS «Aqso to‘foni» nomli keng ko‘lamli hujumni amalga oshirdi, shu bilan Isroil janubidagi kibbutzlar (aholi maskanlari) va shaharlar ustidan nazoratni vaqtinchalik yo‘qotdi. Isroil esa o‘z navbatida, qattiq harbiy javob qaytardi, G‘azoda ko‘plab falastinliklar halok bo‘ldi.

Ushbu mojaro boshlanganidan so‘ng, AQSH, Qatar va Misr vositachiligida Isroil va HAMAS o‘rtasida bir necha bor sulhga erishish bo‘yicha muzokaralar olib borildi. Bular, asosan, garovga olinganlarni ozod qilish, o‘t ochishni to‘xtatish va Isroil qo‘shinlarini G‘azodan bosqichma-bosqich chiqarish masalalarini qamrab oldi. Ammo ilk muzokaralar ko‘plab to‘siqlarga uchradi, masalan, HAMAS jangovar harakatlarni to‘xtatmay turib, garovdagilar ro‘yxatini berishdan bosh tortdi. Isroil esa urush HAMAS yo‘q qilingunicha to‘xtamasligini bildirdi.

2024 yil boshlaridan boshlab muzokaralarda yengillashuv sezila boshladi. HAMASning G‘azo sektorida sulh tuzish bo‘yicha yangi takliflari Isroildan ijobiy javob olishiga sabab bo‘ldi. Isroil razvedka xizmati rahbarining Qatarga borishi, kelishuv uchun haqiqiy imkoniyatlarning paydo bo‘lishi va uch bosqichli takliflar muhokamasi bu jarayonning rivojlanishidan dalolat beradi. Asosiy kelishmovchiliklar sulh davomiyligi va HAMASning G‘azo boshqaruvidagi roli masalasida edi, ammo tomonlar ayrim moslashuvchanlik namoyish eta boshladi.

2025 yil yanvar oyida AQSH, Qatar va Misr vositachiligida Isroil va HAMAS o‘rtasida rasmiy sulh bitimi imzolandi. Unda G‘azoda o‘t ochishni to‘xtatish, Isroilda garovga olinganlarni falastinlik mahbuslarga almashtirish ko‘zda tutildi. Bu sulh 460 kundan ortiq davom etgan urushni yakunlash yuzasidan muhim qadam bo‘ldi. Bitim Misr va Qatar orqali olib borilgan muzokaralar natijasida erishildi va birinchi bosqichda garovdagi shaxslarning ozod qilinishi rejalashtirildi, keyingi bosqichlarda esa Isroil G‘azodan qo‘shinlarini bosqichma-bosqich olib chiqishni boshlashi ma’lum qilindi. Biroq, Isroil hujumlarning to‘liq to‘xtatilishini HAMAS «yo‘q qilinish»ga bog‘lagan holda, o‘rta muddatli kelishuvga rasmiy yozma kafolat bermagan.