Budjet taqchilligi: Xitoy iqtisodiyotida ahvol qanday?

Xitoy 2025 yilda budjet taqchilligini yalpi ichki mahsulotning 4 foizigacha misli ko‘rilmagan darajada oshirishga tayyorlanmoqda. Markaziy Iqtisodiy Ish Konferensiyasida (CEWC) qabul qilingan qaror mamlakatning zamonaviy tarixidagi eng yuqori kamomad darajasini ko‘rsatadi.

Rejalashtirilgan taqchillik 2024 yil uchun YAIMning 3 foizidan oshadi va Siyosiy byuro va CEWC yig‘ilishlarida e’lon qilingan yanada «faol» budjet siyosati yo‘nalishiga mos keladi. Xarajatlarning qo‘shimcha o‘sishi taxminan 1,3 trillion yuanga (179,4 milliard dollar) teng bo‘lib, qisman maxsus obligasiyalar chiqarish orqali moliyalashtiriladi.

Shu bilan birga, Xitoy 2025 yilda iqtisodiy o‘sishni taxminan 5 foiz darajasida saqlab qolishni rejalashtirmoqda. Biroq, iqtisodiyotni rag‘batlantirish choralariga qaramay, mamlakat, asosan, Vashington tomonidan jiddiy muammolarga duch kelmoqda.

AQShning yangi saylangan prezidenti Donald Tramp avvalroq Xitoy eksportiga yangi bojlar joriy etishga va’da bergan edi. Tariflar 60% ga yetishi mumkin, bu esa xitoylik eksportchilarga halokatli ta’sir ko‘rsatadi, ularning daromadlarini qisqartiradi va ish bilan ta’minlanadi. Ko‘pgina Xitoy kompaniyalari tariflardan qochish uchun qo‘shni mamlakatlarga ishlab chiqarishni ko‘chirishni boshladilar.

Pekinning Yevropa Ittifoqi bilan aloqalari ham silliq kechmayapti: sentyabr oyida Bryussel Xitoy elektromobillariga boj to‘lovlarini joriy qildi, bunga javoban Xitoy fransuz konyaklari va pishloqlariga bojxona to‘lovlarini joriy qildi.

Xitoy ichida ham vaziyat bundan kam emas: davom etayotgan ko‘chmas mulk inqirozi, mahalliy hukumat qarzining o‘sishi va iste’mol talabining kamayishi iqtisodiyotning yanada sekinlashuviga tahdid solmoqda. Misol uchun, uy-joy narxlari pasayib bormoqda, millionlab mulklar bo‘sh qolmoqda va Evergrand kabi gigantlar o‘zlarining moliyaviy majburiyatlarini bajara olmayaptilar.

Xitoy markaziy banki stavkalarni pasaytirish va likvidlik in’eksiyalarini o‘z ichiga olgan «o‘rtacha darajada qulay» pul-kredit siyosatiga o‘tish haqida signal berdi. Biroq, bunday harakatlar so‘nggi 14 yil ichida besh baravardan ko‘proq o‘sgan davlat qarzining yuqori darajasi tufayli tashvish uyg‘otadi.

XVJ Xitoyni Yaponiyaning nol o‘sish va uzoq muddatli iqtisodiy turg‘unlik stsenariysiga duch kelishi mumkinligi haqida ogohlantirmoqda.