Кўп кулма, кўп кулиш қалбни ўлдиради…

Аллоҳ таоло одамзодга йиғлаш ва кулиш неъмат­ларини ато этган. Инсон мана шу неъматлардан тўғри фойдаланиши керак. Аллоҳ таоло айтади:

 «Албатта, кулдирган ҳам, йиғлатган ҳам Унинг Ўзидир» (Нажм, 43).

Ҳанафий уламоларимиздан Алусий тафсирларида оятни шарҳ­лаб, кулгини ҳам, йиғини ҳам яратган Аллоҳдир, деганлар. Табарий эса Аллоҳ таоло жаннат аҳлини у ерга киритиб кулдиради, жаҳаннам аҳ­лини эса у ерга киритиб йиғлатади ва бу дунё аҳл­ларидан истаганини кулдириб, хоҳлаганини йиғ­латади, деганлар.

Инсон тафаккур қилса, Аллоҳ уни ер юзида фақат ва фақат яхшилик қилиш учун яратганини англайди. Қимматли ва оқар сувдек ўтиб кетувчи бу умр маъсият ишларга сарфланса, Аллоҳ­нинг амрларига итоат қилинмаса, инсон охиратда пушаймон бў­лиши, надомат чекиб, йиғлаб қолиши мумкин. Охиратда саодат топмоқчи бўлган инсон дунёга алданмаслиги, турли орзу-ҳавасларга бе­ри­либ кетмаслиги керак. Парвардигори олам муборак Каломида:

 «Бас, (улар) қилмишларининг жазоси учун (бу дунёда) оз кулсинлар ва (охиратда) кўп йиғла­синлар!» (Тавба, 82) дея огоҳ­лантиради. Қуртубий тафсирларида: “Оз кулсинлар ва кўп йиғласинлар” жумласи гарчи амр сийғасида бўлса ҳам, таҳдид маъ­носида келган. Бир қавлда хабар маъносида бўлиб, кам кулиб, кўп йиғлайдилар маъносидир”, деганлар. Бу оят аслида Набий (соллаллоҳу алайҳи ва сал­лам) Табук ғазотига кўп сонли саҳобалар билан чиққанларида, ортларида қолиб, улар билан бирга чиқмай, хурсанд бўлган мунофиқлар ҳақидадир.

Бу таҳдиддан мўминлар ҳам ўзларига ибрат олиш­лари, кам кулиб, Аллоҳ олдидаги гуноҳлари учун кўп йиғлашлари керак. Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: “Нафсим измида бўлган Зотга қасамки, агар мен билган нарсани билганларингизда эди, кўп йиғлаб, кам кулардиларингиз”, деганлар.

Абу Зарр Ғифорий (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Кўп кулишдан сақланинг. Чунки кўп кулги қалбни ўлдиради ва юз нурини кетказади”. Пай­ғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва сал­лам) бошқа бир ҳадиси шарифда: “Огоҳ бўлинг, жасадда бир бўлак гўшт борки, у тўғри бўлса, жасаднинг барчаси тўғри, агар у бузилса, жасаднинг барчаси бузилади. Огоҳ бўлинг, у қалбдир”, деган­ла­ридек, инсон жасадида қалбнинг бошқа аъзоларга нисбатан ўрни ҳаёт нуқтаси ҳисобланади. Шу сабабли ҳам Ра­сулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бу васиятларида қалбни ўлдирадиган нарсалардан огоҳлантириб, кўп кулишдан қайтармоқдалар. Аллоҳ таоло:

 «Бас, мўъжизаларимизни уларга келтирганида, улар бирданига улардан (мўъжизалардан) кула бошладилар» (Зухруф, 47), деб марҳамат қилган.

Ушбу ояти каримада ҳам кулгининг ёмон иллатлардан эканлигига ишора бор. Бошқа бир оятда:

 «Улар йиғлаган ҳолларида, юзлари билан йиқилурлар ва (Қуръон) уларнинг камтарликларини зиёда қилур» (Исро, 109) дея гуноҳларга тавба қилиб, йиғлашга ишора бор.

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан ривоят қиладилар: «Сарвари коинот бундай марҳамат қиладилар: “Аллоҳ таоло етти кишини Аршининг соясидан бошқа соя йўқ кунда (Аршининг) соясига олур:

1. Одил имом.
2. Раббиси ибодатида ўсган ёш.
3. Қалби масжидларга боғлиқ киши.
4. Аллоҳнинг йўлида бир-бирини яхши кўриб, Аллоҳ учун жам бўлиб, Аллоҳ учун ажраладиган икки киши.
5. Мансаб ва ҳусн-жамол эгаси бўлган аёл чақирганда, мен Аллоҳдан қўрқаман, деб рад этган одам.
6. Садақани махфий қилиб, ҳатто чап қўли ўнг қўли берган садақани билмай қолган киши.
7. Холи қолиб Аллоҳни эслаганда кўзидан ёшлари оққан одам”».

Оятлар ва ҳадислар гуноҳлар учун йиғлаб тазарру қилишга ундаса-да, лекин бу дегани инсон ҳаётида умуман кулмасдан, хўмрайиб юрсин, дегани эмас. Инсонлар жамиятдаги мулоқотлари борасида ўз ўринларини билиб чиройли муомалада бўлишлари, самимийлик ва одамгарчиликни унутмасликлари лозим. Кулги ҳам суннатдир. Ҳатто Расулуллоҳ (сол­лаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳам аҳён-аҳёнда кулганлар, кулганларида озиқ тишлари кўринар эди. Бу кулги нафс дардини тушунувчи оқилларнинг кулгисидир ва ўша дарднинг давоси ҳамдир.

Бундан кулишнинг барча тури мумкин эмас, деган ҳукм келиб чиқмайди. Кулиш ҳам меъёрига қараб бир неча хилга бўлинади: товуш чиқармасдан кулиш, “табассум”, бошқалар эшитмайдиган даражада овоз чиқариб кулиш “зиҳк”, бошқалар эшитадиган даражада овоз чиқариб кулиш “қаҳқаҳа” дейилади. Кулиш ҳам Аллоҳ таолонинг инсонга берган неъмати ҳисобланади. Чунки инсондан бошқа жонзотларнинг бирортасига кулиш ва йиғлаш хусусияти берилмаган.

Пайғамбаримиз (соллалоҳу алайҳи ва саллам) ҳам кулганлар. Лекин баланд овозда ва кўп кулмаганлар, балки кулги ва табассумлари ҳам меъёрда бўлган.

Мусулмон киши табассум қилиши, лекин кўп кулмаслиги лозим.

Хизр (алайҳиссалом)га Мусо (алайҳиссалом) сафарларининг охирида: “Менга насиҳат қилинг”, дейдилар. Шунда Хизр (алайҳиссалом): “Эй Имрон фарзанди, табассум қил, лекин кўп кулувчи бўлма. Одамлар билан тортишма. Ўз ҳожатинг бўлмаган иш ортидан юрма. Хатокорларнинг хатолари сабаб уларни айблама”, деганлар.

Manba: hidoyat. uz