Agar Isroil Eronni mag‘lub etsa, bu qanday oqibatlarga sabab bo‘ladi?

Yaqin Sharqda yuzaga kelayotgan keskinlik, xususan, Isroil va Eron o‘rtasidagi tobora kuchayib borayotgan qarama-qarshilik xalqaro hamjamiyatni jiddiy xavotirga solmoqda. Bu ikki davlat o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy to‘qnashuv ehtimoli bugungi kunda haqiqatga aylanishi mumkin bo‘lgan real ssenariy sifatida ko‘rilmoqda. Shu nuqtai nazardan, agarda Isroil Eron ustidan harbiy g‘alabaga erishsa, bu holatning mintaqaviy va global darajadagi oqibatlarini har tomonlama tahlil qilish zarur.

1. Mintaqaviy kuchlar muvozanatining o‘zgarishi

Eronning harbiy yoki siyosiy jihatdan mag‘lubiyatga uchrashi, avvalo, uning Yaqin Sharqdagi ittifoqchilar tarmog‘iga katta zarba beradi. Hozirda Eron o‘zining geosiyosiy strategiyasini “qarshi turg‘unlik o‘qi” (Axis of Resistance) deb ataluvchi tuzilma orqali amalga oshirib kelmoqda. Bu tizimga Hizbulloh (Livanda), Hashd ash-Shaabiy (Iroqda), Husiylar (Yamanda) va boshqa proeron guruhlar kiradi.

Isroilning ustunligi mintaqadagi raqobatchilar – xususan, Saudiya Arabistoni, BAA va boshqa Fors ko‘rfazi davlatlari tomonidan iliq kutib olinishi mumkin. Bu holat Isroilning diplomatik jihatdan yana-da kuchayishiga va arab dunyosi bilan munosabatlarini kengaytirishga xizmat qiladi.

2. Harbiy to‘qnashuv va insoniy yo‘qotishlar

Harbiy harakatlar ko‘plab tinch aholining hayotiga zomin bo‘lishi ehtimoli yuqori. Eronning yirik shaharlarida joylashgan yadro inshootlari, harbiy bazalar va mudofaa tizimlari Isroil tomonidan nishonga olinishi mumkin. Ayni vaqtda Eron ham Isroilning Tel-Aviv, Hayfa kabi yirik markazlariga raketa zarbalari orqali javob qaytaradi.

Bunday to‘qnashuv faqat ikki davlat bilan cheklanib qolmasdan, mintaqadagi boshqa davlatlarni ham harbiy jihatdan tortib kirishi mumkin. Natijada, urush keng ko‘lamli insoniy fojialarga sabab bo‘ladi.

3. Yadro infratuzilmasiga tahdid va global xavfsizlik

Eronning yadro dasturi urushdagi asosiy nishonlardan biri bo‘ladi. Isroil ilgari ham Eronning Natanz va Fordo kabi ob’ektlarini nishonga olish ehtimolini bildirgandi. Bunday harakatlar:

• radiasion ifloslanish xavfini keltirib chiqarishi,

• global miqyosda yadro xavfsizligi bo‘yicha keskin reaksiyalar paydo bo‘lishi,

• MAGATE (Xalqaro atom energiyasi agentligi) va BMT darajasida jiddiy siyosiy bosimlarga sabab bo‘lishi mumkin.

Bu esa yadro qurollarining tarqalishiga oid global tartibni izdan chiqaradi.

4. Iqtisodiy oqibatlar: neft va bozorlar

Eron va Fors ko‘rfazi mintaqasi dunyodagi eng muhim neft yo‘llari bo‘lmish Ormuz bo‘g‘ozi orqali dunyo bozoriga xom neft yetkazib beradi. Harbiy to‘qnashuv yuz bersa:

• Ormuz bo‘g‘ozida kemalar harakati to‘xtatiladi yoki xavfli bo‘lib qoladi;

• neft narxlari keskin ko‘tariladi;

• energiya tanqisligi global iqtisodiy inqirozni yuzaga keltiradi.

O‘zbekiston kabi neft import qiluvchi davlatlar ham bundan iqtisodiy jihatdan jabr ko‘rishi mumkin.

5. Terrorizm xavfining oshishi

Isroilning Eron ustidan g‘alabasi qisqa muddatli bo‘lsa-da, bu proeron guruhlar tomonidan “qasos harakatlari” bilan javoblanishi mumkin. Hizbulloh yoki boshqa guruhlar Isroil, AQSh va Yevropadagi manzillarga hujum uyushtirishi ehtimoldan xoli emas. Bu esa xalqaro miqyosda terrorizmga qarshi kurash bosqichini murakkablashtiradi.

6. Katta davlatlar aralashuvi

Eron va Isroil mojarosiga dunyoning yetakchi davlatlari ham befarq bo‘lishi ehtimoldan yiroq:

• AQSh Isroilni qo‘llab-quvvatlashi mumkin, ammo urushning uzayib ketishidan ehtiyot bo‘ladi.

• Rossiya va Xitoy Eronni siyosiy va texnologik jihatdan qo‘llab-quvvatlab, G‘arbga qarshi geosiyosiy poygaga kirishadi.

Bunday sharoitda xalqaro kuchlar o‘rtasidagi qarama-qarshilik kuchayib, yangi sovuq urush muvozanati paydo bo‘lishi mumkin.

Xulosa

Isroilning Eron ustidan g‘alabasi qisqa muddatli harbiy yoki siyosiy foydaga olib kelgan taqdirda ham, bu g‘alaba uzoq muddatda katta siyosiy, insoniy va iqtisodiy xarajatlar evaziga yuzaga chiqadi. Mojaro faqat mintaqada emas, balki global miqyosda ham xavfsizlik tizimlariga, iqtisodiy barqarorlikka va xalqaro diplomatik muvozanatga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Shu sababli, xalqaro hamjamiyat bugun Yaqin Sharqdagi keskinlikka siyosiy yo‘l bilan yechim topish uchun harakat qilishiga ehtiyoj bor. Aks holda, bu urush butun dunyo uchun fojiali oqibatlarga olib kelishi mumkin.