Хитойнинг биқинида янги иттифоқлар шаклланмоқда

Ҳарбий ҳамкорликнинг кенгайиб бораётган тармоғи Осиёдаги хавфсизлик динамикасини қайта шакллантирмоқда. Жанубий Хитой денгизи ва Тинч океанининг ғарбий қисми атрофидаги мамлакатлар Хитойнинг кенгайиб бораётган денгиз ҳудудлари бўйича даъволари ва қатъий ҳаракатларига жавобан ўзаро ҳамкорликни кучайтиришмоқда.

Ушбу ўзгаришнинг марказида ўзининг махсус иқтисодий ҳудудига (МИҲ) Хитойнинг доимий равишда бостириб киришига дуч келаётган Филиппин турибди. Филиппин Қўшин Штаби Бошлиқлари Қўмитаси раиси генерал Ромео Браунер кичик ўтган йили МИҲ ҳудудида кунига ўртача 286 та Хитой кемаси фаолият юритганини маълум қилди. Бу кўрсаткич 2021 йилда 190 тани ташкил этган эди.

Бунга жавобан Президент Фердинанд Маркос кичик ташқи ҳамкорликни мустаҳкамлашга интилмоқда. Япония ўзининг Расмий Хавфсизлик Ёрдами дастури доирасида патруль кемалари, радар тизимлари ва қирғоқларни кузатиш ускуналари билан таъминлаб, ҳарбий ёрдамни кучайтирди.

2024 йил декабрь ойида Токио, Манила Хитой кучларини денгизда тазйиқ ўтказишда айблаганидан бир кун ўтиб, денгиз ёрдами учун қўшимча 1,6 миллиард иена (тахминан 10,65 миллион доллар) ажратишини эълон қилди. 2024 йил декабрь ойида Филиппин Сенати томонидан ратификация қилинган ўзаро ҳарбий ташрифларга рухсат бериш тўғрисидаги келишув Япония парламенти томонидан тасдиқланишини кутмоқда.

Филиппин яқинда муносабатларни стратегик даражага кўтарган Жанубий Корея билан ҳам ҳамкорлигини кенгайтирди. Манила Hyundai Heavy Industries компаниясидан иккита ракета корветини буюртма қилди, уларнинг биринчиси 2025 йилгача, иккинчиси эса 2026 йилгача етказиб берилиши кутилмоқда.

Ҳиндистон Жануби-Шарқий Осиёда мудофаа ҳамкорига айланди. Филиппинга BrahMos қанотли ракеталарини етказиб бериши – Ҳиндистон ва Россия биргаликда ишлаб чиққан тизимнинг биринчи экспорти – орқали, Ветнам ҳам худди шу қурол тизими учун 700 миллион долларлик битимни якунлаш арафасида турибди.

Филиппин, шунингдек, АҚШ армиясининг Typhon номи билан танилган ўрта масофали ракета тизимини сотиб олишни кўриб чиқмоқда. Тахминан 2400 километр масофага уча оладиган Tomahawk ракеталарини отишга қодир Typhon учириш мосламаси жорий йил бошида Лузонга жойлаштирилгани Пекиннинг кескин танқидига сабаб бўлди.

Австралия ва Ҳиндистон учун янги имкониятлар

Австралиянинг Филиппин билан муносабатлари сўнгги йилларда кенгайиб, терроризмга қарши курашга қаратилган ҳамкорликдан ҳудудий мудофаа ва денгиз чегараларини ҳимоя қилишга йўналтирилган шерикликка айланди.

"Филиппин Австралиянинг анъанавий яқин мудофаа ҳамкори бўлмаган. Бироқ сўнгги беш йил ичида муносабатлар сезиларли даражада кенгайди," - дея Австралия стратегик сиёсат институти мудофаа стратегияси бўйича вақтинчалик директори Эуан Грем Newsweek нашрига маълум қилди. "Ҳозирда эътибор кўпроқ ҳудудий мудофаага ва Хитойнинг денгиз бўйлаб мажбурлаш ҳаракатларига қарши туриш учун Маниланинг саъй-ҳаракатларини қўллаб-қувватлашга қаратилмоқда."

У Австралиянинг Манила билан ташриф буюрувчи кучлар ва логистик ёрдам бўйича келишувлари мавжудлигини ва Филиппин қўшинлари энди мунтазам равишда қўшма машғулотларда - жумладан, АҚШ ва Япония бўлинмалари билан биргаликда иштирок этаётганини таъкидлади. "Филиппин Жанубий Хитой денгизи ва Тайванга яқинлиги туфайли Австралия учун стратегик аҳамият касб этди," - деди у.