Қирғизистонда миллий тилни қайта тиклаш жараёни жадал ривожланмоқда

Қирғизистонда миллий тилни қайта тиклаш жараёни жадал ривожланмоқда, бу айниқса 2022-йил февралида Россия-Украина уруши бошланганидан бери яққол кўзга ташланди. Бу жараён собиқ Совет республикаларида тил сиёсати орқали империя меросига қарши курашнинг кенгроқ тенденсиясини акс эттиради, деб ёзади FP.

2023-йилда президент Садир Жапаров барча қирғиз мансабдор шахсларини давлат идораларида, жумладан, парламентда ҳам қирғиз тилидан фойдаланишни талаб қилувчи қонунни имзолади. Бу ҳаракат Россия ташқи ишлар вазири Сергей Лавровнинг танқидига сабаб бўлди ва Қирғизистоннинг Москвадан дипломатик чекинишини таъкидлаб, Россиянинг глобал таъсири пасайиб бораётганини кўрсатди.

Уруш бошланганидан сўнг, сафарбарликдан қочиб ёки урушга қарши норозилик билдирган рус муҳожирлари Қирғизистонга тўкилди. 2022-йилда мамлакатда 273 минг Россия фуқароси рўйхатга олинган, бу 2021-йилга нисбатан 30 фоизга кўп. 2024-йилда 7 мингдан ортиқ россиялик фуқароликка қабул қилингандан сўнг Қирғизистон россияликлардан фуқаролик олиш учун аризаларни қабул қилишни тўхтатди (таққослаш учун, 2021-йилда атиги 400 нафарга яқин Россия фуқароси Қирғизистон фуқаролигини олиш учун мурожаат қилган).

FPнинг ёзишича, Россиядан кўчирувчилар оқими маҳаллий тиллар ва урф-одатларни кўпчилик рус империализмининг янги тўлқини деб биладиган нарсадан қандай ҳимоя қилиш ҳақида баҳс-мунозараларга сабаб бўлди, айниқса Марказий Осиё етакчилари Украинадаги урушда расман нейтрал бўлиб, Россиядан узоқлашишга интилмоқда.

“Ёшлигимда қирғиз тилини билмасдим.“Ота-онам рус тилини обрўлироқ деб ҳисоблаган ва бу менга кўпроқ имконият беради, деб ўйлаган”, дейди Бишкекдаги халқаро ташкилотда ишлайдиган, қирғиз тилини катталардек ўрганган ёш этник қирғиз аёл Меерим Абдираимова нашрга.

“Икки йил олдин мен жуда нуфузли халқаро ташкилотдан иш таклифини йўқотиб қўйдим, чунки менинг қирғиз тилидан рус тилига таржимонлик маҳоратим етарли эмас эди”, деб қўшимча қилади у.
Ҳозир Қирғизистонда қирғиз тилини ўрганиш учун ресурслар мавжуд, жумладан, Инстаграм саҳифаларида қирғиз тилини ўрганиш империализмга қаршилик кўрсатиш шакли сифатида ёндашади.

Қирғиз тилининг оммалашиб бораётганига қарамай, Қирғизистон Россия билан ҳамон мустаҳкам иқтисодий ва сиёсий алоқаларга эга. 2021 йилда Украинадаги урушгача Қирғизистоннинг Россияга экспорти атиги 393 миллион долларни ташкил қилган. 2022-йилда бу кўрсаткич 1 миллиард доллардан ошди.

2024-йилда Россия ва Қирғизистон ҳукуматлари Қирғизистонда тўққизта рус тилида ўқитиладиган мактаб қуриш бўйича келишувни ратификация қилди, уларда таълим рус тилида олиб борилади ва битирувчилар ҳам рус, ҳам қирғиз дипломларини оладилар.

"Қирғиз тилида гапирганимда жуда фахрланаман", дейди Меерим. Иложи борича гапиришга ҳаракат қиламан. "Қирғиз тили менинг шахсиятимнинг бир қисмидир ва агар биз бу тилда гапирмасак, у йўқолади."