Trampning ultimatumi: garovga olinganlar yoki «jahannam»

«Agar 2025 yilning 20 yanvarigacha garovga olinganlar ozod qilinmasa, men g‘urur bilan AQSh prezidenti lavozimiga kirishsam, Yaqin Sharqda jahannam yorilib ketadi», — deb yozdi AQShning saylangan prezidenti Donald Tramp o‘zining Truth Social sahifasida. U, shuningdek, «javobgarlar ko‘proq azob chekishadi» deb tahdid qildi.

TRT telekanaliga intervyu bergan ekspertlar Amerika prezidentining birgina qo‘ng‘irog‘i bilan vaziyat o‘zgarishi mumkinligiga shubha qilmoqda. «Garovga olinganlar XAMAS qo‘lidagi eng kuchli karta bo‘lib qolmoqda. Ular shunchaki qabul qilib, Trampning chaqirig‘i bilan hammani qo‘yib yuborishlarini tasavvur qilish qiyin – bu ularni asosiy kozırlaridan mahrum qiladi», deb ta’kidlaydi sharqshunos, «Sharq darvozasi» Telegram kanali muallifi Andrey Ontikov TRT bilan suhbatda.

Shu bilan birga, Tramp «do‘zax»ga aylanishini va’da qilgan mintaqa bir yil davomida gumanitar falokatni boshidan kechirmoqda. O‘tgan yilning 7 oktyabridan buyon G‘azoda halok bo‘lgan tinch aholi soni 40 mingdan oshgan, 100 mingdan ortiq kishi jarohat olgan. Odamlar nafaqat to‘g‘ridan-to‘g‘ri havo hujumlari natijasida, balki suv, oziq-ovqat va dori-darmon yetishmasligidan ham halok bo‘ladi, gumanitar yordam olib ketayotgan yuk mashinalari g‘ildiraklari ostida tiqilinchda halok bo‘ladi.

Tramp va’dasini bajarish va odamlar hayotini yanada yomonlashtirish uchun nima qilishi mumkinligini aytish qiyin. Associated Press xabariga ko‘ra, yil davomida Qo‘shma Shtatlar Isroilga yordam uchun rekord miqdorda - 17,9 milliard dollar sarflagan. Qo‘shma Shtatlar tomonidan taqdim etilgan qurollarning aksariyati o‘q-dorilardan iborat bo‘lib, ular artilleriya snaryadlaridan tortib 2000 funtlik bunkerlarni yo‘q qiladigan raketalar va aniq boshqariladigan bombalargacha bo‘lgan.

Qolaversa, Yaqin Sharqdagi mojaro AQShning iste’foga chiqqan prezidenti Jo Baydenning tashqi siyosatidagi ustuvor yo‘nalishlardan biri bo‘lgan. Biroq, isroilliklarning qaytishi masalasida katta muvaffaqiyatga erishib bo‘lmadi.

«Jo Bayden Isroilni qo‘llab-quvvatlash uchun qo‘lidan kelganini qilgani yo‘q. Bunga asosan Qo‘shma Shtatlardagi ichki siyosiy kurash va Falastin fuqarolariga xayrixoh elektoratni qo‘llab-quvvatlash zarurati sabab bo‘ldi. Amaldagi prezident Vashingtonning Isroil oldidagi ittifoqchilik majburiyatlari va jamoatchilikning harbiy harakatlarni to‘xtatish haqidagi talabi o‘rtasida muvozanatni saqlashga majbur bo‘ldi», dedi amerikalik Aleksey Zabrodin TRTga.

Tramp bunday dilemmaga duch kelmaydi, deya davom etadi agentlik suhbatdoshi. Respublikachilar, o‘zlarining asosiy elektoratlari kabi, odatda Isroilni maksimal darajada qo‘llab-quvvatlash tarafdorlari sifatida ko‘riladi va ovozlar uchun kurashda bu masalani muvozanatlashning bir xil qat’iy ehtiyoji bilan cheklanmaydi. «Shuning uchun, hech bo‘lmaganda, Trump Isroilga ko‘proq harbiy yordam berishga qodir», dedi u.

Sharqshunos Andrey Ontikov TRT bilan suhbatda asosiy munozaralar «urushdan keyingi birinchi kun» atrofida olib borilayotganini ta’kidladi. Ommaviy axborot vositalaridagi variantlardan biri isroilliklarni ozod qilish evaziga Xamasga G‘azodan erkin chiqib ketishni ta’minlash edi. Biroq, ekspertning fikricha, harakat yetakchilari uchun bunday stsenariy mag‘lubiyat bo‘ladi – bir muncha vaqt o‘tgach, ular asta-sekin yo‘q qilina boshlamasligiga hech kim kafolat bera olmaydi.

Rossiya va Xitoy tomonidan ilgari surilgan variant bor - Falastinlararo yarashuv. Shunday qilib, Xamas Isroilni tan olishga rozi bo‘ladi. Harakat a’zolarining o‘zlari esa Falastin Ozodlik Tashkilotiga birlashgan.

«Ammo bu erda muammo shundaki, Xamas bunga rozi bo‘lmasligi mumkin», - deydi Ontikov. “Bu mantiqqa ko‘ra, Isroilning bombardimon qilishlari natijasida sodir bo‘lgan halokat va qurbonlar behuda bo‘ladi. Va Tel-Avivning mavjud bo‘lish huquqini tan olish orqali ular ham o‘zlarining tarafdorlari bazasini yo‘qotishlari mumkin. Ikkinchi nuqta, XAMAS va Fath o‘rtasidagi bo‘linishni hisobga olsak, bu qarorni qabul qilish oson bo‘lmagan FLOga tegishli".

Aslida, Falastinga qarshi qarshilik harakati bitta resept bilan qanoatlanar edi - Isroil qo‘shinlarining G‘azo sektoridan olib chiqilishi, zo‘ravonlikni to‘xtatish va, masalan, mintaqani tiklash uchun tovarlar etkazib berish: Ammo asosiy Gap shundaki, Hamas uchun hokimiyatni saqlab qolish. Va Isroil boshqa hech qachon bunday qilmaydi. Shunday qilib, hozircha, qarama-qarshiliklar darajasi, albatta, jadvaldan tashqarida.

Hozircha Tel-Avivda qo‘llanilayotgan yagona stsenariy G‘azo sektoriga kuchli ta’sir ko‘rsatishdir, deya davom etadi agentlik suhbatdoshi. Ular uzluksiz bombardimon qilish ularning XAMAS bilan muammosini hal qilishiga va garovga olinganlarni qaytarishiga umid qilmoqda. Ammo, aslida, bir yil o‘tdi va narsalar hali ham mavjud.