Kim Janubiy Koreya Prezidenti bo‘lishi mumkin

2025 yil 3 iyunda Janubiy Koreyada prezidentlik saylovlari bo‘lib o‘tadi. Ular qanday o‘tadi va asosiy nomzodlar kimlar? Bu haqda Kazinform material tayyorladi.

Poyga davom etmoqda: oltita nomzod

Prezidentlik saylovlari dastlab 2027 yilga belgilangan edi, biroq Yun Sok Yol lavozimidan chetlatilishi sababli qoldirildi. 2025 yil 4 aprelda Janubiy Koreya Konstitusiyaviy sudi uning impichmentini tasdiqladi. Prezident lavozimidan chetlatilganidan keyin 60 kun ichida navbatdan tashqari saylovlar o‘tkazilishi kerak. Natijada, tadbirni o‘tkazish sanasi sifatida 3 iyun tanlandi.

Janubiy Koreyada saylovlar bir turda, nisbiy ko‘pchilikning majoritar tizimidan foydalangan holda o‘tkaziladi, ya’ni eng ko‘p ovoz olgan nomzod g‘alaba qozonadi (uning mutlaq ko‘pchilik ovoziga ega yoki yo‘qligidan qat’i nazar). Vakolat muddati - besh yil. Shu bilan birga, amaldagi va sobiq prezidentlar yana saylovda qatnashish huquqiga ega emaslar.

Bu safar - g‘olib ovoz berish natijalari rasman tasdiqlanganidan so‘ng, standart ikki oylik o‘tish davrisiz darhol o‘z lavozimiga kirishadi.

12 mayda nomzodlar o‘zlarining rasmiy saylovoldi tashviqotini boshladilar, u 2 iyunga qadar davom etadi. Saylovda 7 nafar nomzod ro‘yxatga olingan. Ular orasida Li Chje Myon (1-raqam, “Toburo demokratik partiyasi”), Kim Mun Su (2-raqam, “Xalq kuchi”), Li Jun Sok (4-raqam, “Yangi islohotlar partiyasi”), Kvon Yon Guk (5-raqam, “Demokratik partiyasi”), Ku Ju Va (6-raqam, “Liberal birlashish partiyasi”), Xvan Gyo An (7-raqam, mustaqil) va Son Chjin Xo (8-raqam, mustaqil).

Nomzodlar raqamlari partiyaning Milliy Assambleyadagi (parlamentdagi) o‘rinlari soniga qarab belgilanadi. Koreya Innovasion partiyasi 3-o‘rinni bo‘sh qoldirib, nomzod ko‘rsatmadi.

18 mayda “Liberal birlashish partiyasi” nomzodi o‘z nomzodini qaytarib oldi. Shunday qilib, saylovchilar mamlakatning eng yuqori lavozimiga olti nomzoddan birini tanlashi kerak bo‘ladi.

20 mayda xorijda yashovchi yoki istiqomat qiluvchi Janubiy Koreya fuqarolari yangi prezidentni saylash uchun saylov uchastkalariga bordilar. Yonhap xabariga ko‘ra, mamlakat tashqarisida ovoz berish olti kun davom etadi, 118 mamlakatdagi 223 ta saylov uchastkasida 258 mingdan ortiq fuqaro ovoz berish huquqiga ega.

Janubiy Koreyada so‘nggi 18 yil ichida birinchi marta prezidentlik poygasida birorta ham ayol ishtirok etmadi, deb yozadi The Korea Herald.

Ikki yetakchi partiyaning real imkoniyatlari bor

Li Chje Myon

61 yoshli Li Chje Myon birinchi marta “Demokratik partiya”ning 2017 yilgi prezidentlik praymerizlari paytida mamlakat e’tiborini qozongan. U 2022 yilgi prezidentlik saylovida Yun Sok Yolga kichik farq bilan yutqazgan. Li 2024 yilgi umumiy saylovda qayta saylandi va “Demokratik partiya”ni g‘alabaga olib keldi, bu o‘zining asosiy muxolifat yetakchisi va Yun ma’muriyatini eng ashaddiy tanqidchilaridan biri sifatidagi maqomini mustahkamladi, deb yozadi Asia Pacific Foundation of Canada.

Li dasturi pragmatik tashqi siyosatga asoslangan bo‘lib, Shimoliy va Janubiy Koreya o‘rtasida ishonchni mustahkamlash hamda Xitoy va Rossiya bilan munosabatlarni yaxshilashga urg‘u berilgan, deb yozadi tahlil markazi. U Janubiy Koreyaning raketaga qarshi mudofaa va zarba berish qobiliyatini kuchaytirish zarurligini tan oladi, shu bilan birga urush sodir bo‘lgan taqdirda, AQSH-Koreya birlashgan kuchlari nazorati Janubiy Koreya tomoniga o‘tishi mumkin bo‘lgan operativ boshqaruvni o‘tkazishni qo‘llab-quvvatlaydi.

Kim Mun Su

73 yoshli Kim Mun Su 2012 yilda “Xalq kuchi” partiyasidan prezidentlik uchun bo‘lib o‘tgan praymerizda qatnashgan, biroq Pak Kin Xega yutqazgan. Yun Sok Yol ma’muriyatida u Iqtisodiy, ijtimoiy va mehnat kengashi raisi lavozimida ishlagan va keyinchalik 2024 yilda Mehnat vaziri etib tayinlangan. Asia Pacific Foundation of Canada ma’lumotlariga ko‘ra, Kim Yunning impichment jarayoniga nisbatan qattiq pozisiyasi tufayli konservativ saylovchilar orasida mashhurlikka erishdi.

Kimning tashqi siyosat dasturi Janubiy Koreya-AQSh ittifoqi doirasidagi hamkorlikni mustahkamlash va Shimoliy Koreyaning yadroviy tiyib turishiga ustuvor ahamiyat berishga asoslangan. U AQSh va Koreya Respublikasi o‘rtasidagi O‘zaro mudofaa shartnomasini yadroviy mudofaa qoidalarini o‘z ichiga olgan holda qayta ko‘rib chiqishni taklif qilmoqda. Lidan farqli o‘laroq, Kim operativ harbiy qo‘mondonlikni o‘tkazishni ustuvor vazifa deb bilmaydi.

Kim yetakchi?

23 mayda e’lon qilingan Gallup Korea so‘roviga ko‘ra, Li Chje Myonni qo‘llab-quvvatlash darajasi 45%, Kim Mun Su 36% va Li Chjun Sok 10%. Yonhap agentligining qayd etishicha, o‘tgan haftaga nisbatan poyga peshqadami 6 foizga, raqiblari esa mos ravishda 7 foizga va 2 foizga yutqazgan.

11 mayda Kim Mun Su nihoyat “Xalq kuchi” partiyasidan nomzod sifatida tasdiqlanganida, prezidentlik sayloviga atigi 22 kun qolgandi. Bu vaqtga kelib, uning raqibi Li Chje Myon deyarli ikki hafta davomida “Demokratik partiya” nomzodi sifatida ilgari surilgan edi. Siyosiy kuzatuvchilar Li muvaffaqiyat to‘lqinida ketayotganiga qo‘shiladi, deb yozadi The Korea Herald.

O‘z navbatida, “Demokratik partiya” faol ravishda saylovoldi tashviqotini olib bormoqda, “Xalq hokimiyati” partiyasining Yun Sok Yol bilan aloqasi, shuningdek, u 2024 yil dekabrida harbiy holat joriy qilganini eslatib o‘tadi.

Aksariyat so‘rovlarda Li aniq favorit hisoblanadi. Shuning uchun ham “Demokratik partiya”ning asosiy strategiyasi vazminlik bilan harakat qilishdir.

Ammo uning g‘alabali seriyasi 1 may kuni Oliy sud quyi sud qarorini bekor qilib, Lini saylov qonunchiligini buzganlikda aybdor deb topgach, uzildi. Biroq keyinroq Lining jinoiy sudlari saylovdan keyin qoldirilgani ma’lum bo‘ldi. Shunday qilib, uning asosiy zaifligi - sud jarayoni - vaqtincha bartaraf etildi. So‘rovlarda barqaror yetakchi bo‘lishiga qaramay, Li so‘nggi paytlardagi eng “yoqimsiz” siyosatchilardan biri bo‘lib qolmoqda, deb yozadi The Korea Herald. 12-13 may kunlari 3000 saylovchi ishtirokida o‘tkazilgan so‘rov natijalariga ko‘ra, u prezidentlikka nomzodlar reytingida yetakchilik qilgan, biroq 53 foizi uni “yoqmagan” deb topdi.

Eslatib o‘tamiz, 2024 yil dekabr oyi boshida prezident Yun Sok Yol harbiy holat e’lon qilganidan so‘ng, Milliy assambleya 14 dekabrda unga impichment e’lon qilish uchun ovoz bergan edi. 2025 yilning 4 aprelida Koreya Konstitusiyaviy sudi impichmentni tasdiqlab, Yun Sok Yolni lavozimidan chetlatgan edi.