Россия фирмасидаги сирли ўлимлар тўлқини

Россиядаги энг йирик кунгабоқар ёғи ишлаб чиқарувчи компаниялардан бирига алоқадор бир неча киши сирли тарзда вафот этди.

Blago компаниясининг тижорат директори Александр Хайдин ва асосчиси Аркадий Фосман ўтган йил давомида вафот этди. 2009 йилда адвокат ва аудитор Сергей Магнитский ҳам вафот этган эди. Ушбу уч ўлимдан сўнг, компания Федерал хавфсизлик хизмати (ФСБ) Иқтисодий хавфсизлик хизматининг собиқ "K" бўлими бошлиғи Виктор Воронин томонидан назоратга олинди.

Ушбу учта таниқли шахснинг ўлими ва кейинчалик Ворониннинг Благодаги таъсирининг кучайиши муҳим аҳамиятга эга, чунки бу Россия хавфсизлик хизматларининг тобора кучайиб бораётганини ва уларга қарши чиқишнинг ўлим хавфи туғдириши мумкинлигини кўрсатади.

Бундан ташқари, бу ҳолат Москва хавфсизлик хизматларининг ваколатлари контрразведка доирасидан ташқарига чиққанини ва Ғарб санкциялари туфайли қийинчиликка учраган корхоналарни эгаллаб олишга қадар кенгайганини таъкидлайди.

Компаниянинг сўнгги вафот этган аъзоси Ҳайдин бўлиб, у 15 январь куни ўз жонига қасд қилган деб хабар қилинган.

Россиянинг "Fontanka" нашрининг маълум қилишича, ўлимидан бироз аввал у Хитой порахўрлиги иши билан боғлиқ вазиятлар юзасидан иқтисодий полиция томонидан сўроққа чақирилган экан. Хабарларга кўра, Фосман 2024 йил октябрь ойида Германиянинг бир шифохонасида мия ва ўпка шиши оқибатида вафот этган.

The Washington Post нашрининг ёзишича, Магнитский 2009 йилда Кремль билан боғлиқ бўлган, умумий қиймати 230 миллион долларни ташкил этувчи 23 та компаниянинг солиқ фирибгарлиги бўйича олиб борган терговига алоқадор равишда ҳибсга олинганидан сўнг, қамоқхонада калтакланиб вафот этган.

Магнитский 2000 йилларнинг бошида Америкада туғилган хедж-фонд менежери Билл Браудер билан ҳамкорликда Кремлга алоқадор кенг кўламли солиқ фирибгарлиги ва коррупцияни фош этган Эрмитаж Capital ишидаги иштироки билан танилган эди. New Times Russia журналининг хабар беришича, уларнинг топилмалари натижасида Browder Россиядан чиқариб юборилди ва Магнитский қамоққа олинди. Магнитскийнинг ҳибсга олиниши ва унга нисбатан жиноий иш қўзғатилиши Ворониннинг ташаббуси билан бошланган.

Компания 2006 йилда Фосман томонидан асос солинган ва 2023 йилга келиб мамлакатдаги тўртинчи йирик ёғ-мой маҳсулотлари ишлаб чиқарувчисига айланган. "Благо"нинг бозордаги улуши 8 фоизни ташкил этган ва молиявий жиҳатдан муваффақиятга эришганига қарамай, компания раҳбарлари ўртасида ички зиддиятлар мавжуд эди. 2014 йилда компания активларининг бир қисми Маслопродукт гуруҳидан сотиб олинган. Қишлоқ хўжалиги вазирлиги раҳбарининг собиқ ўринбосари, Маслопродукт гуруҳига эгалик қилган Алексей Бажанов кейинчалик Лондонда Фосманни судга бермоқчи бўлган, бироқ бу уриниш натижасиз якунланган.

Базҳанов 2019 йилда Россия Тергов қўмитасига шикоят билан мурожаат қилиб, Фосманнинг Воронин билан "яқин муносабатлари" борлигини таъкидлади ва "2016 йил август ойидан кечиктирмай Фосман, Ворониннинг қўллаб-қувватлаши ва маъмурий ресурсларидан фойдаланиб, корхонани қўлга киритишга қаратилган фитнага кирди" деб ёзди.

Шикоят топширилгандан кўп ўтмай, Фосман бу айбловларнинг ҳақиқатга тўғри келмаслигини айтди ва буни "Виктор Геннадевич [Воронинни] бу бемаъниликка аралаштиришга қаратилган мутлақо ўйлаб топилган ҳикоя" деб таърифлади.

Базҳанов, шунингдек, Blago Company МЧЖнинг ҳаммуассиси Лариса Воронина каби бошқалар ҳам Ворониннинг компания устидан назоратни қўлга киритиш йўлини очиб беришда иштирок этганини таъкидлади.