Панама канали масаласи ҳарбийларсиз ҳал бўлади

Президент Дональд Трамп Оқ уйга қайтаётганда аэропортда интервью бераркан, жумладан, Панама канали масаласи ҳарбийлар аралашувисиз ҳал қилинишини билдирди.

– Панамада бизга аскар керак бўлмайди, деб ўйлайман, – деган у журналистларга.

Таъкидланишича, Қўшма Штатлар Хитойнинг Панама каналига “эгалик қилишига” йўл қўймоқчи эмас. Оқ уй раҳбари ўз инаугурация маросимида сўзлаган нутқида ҳам АҚШ “Панамага берилган”, аммо ҳозир Хитой таъсирига тушиб қолган канал устидан назоратни қайта тиклаш ниятида эканини айтганди.

Аввалроқ Давлат котиби Марко Рубио Панамада Президент Хосе Рауль Мулино билан учрашган. Музокарада Трамп ХХРнинг минтақадаги таъсири кучайганини ҳисобга олиб, канал бўйича статус-кво сақлаб қолинишини истамаслигини етказган.

– Рубио Президентга Трамп Хитой Коммунистик партиясининг Панама канали ҳудудига таъсири ва ҳозирги назорат ҳолати каналга хавф туғдириши, доимий бетарафлик ва Панама каналидан фойдаланиш тўғрисидаги шартномага зидлиги бўйича дастлабки қарорга келганини маълум қилди, – дейилган Давлат департаменти баёнотида.

Қайд этилишича, Давлат котиби вазиятга зудлик билан ўзгариш киритилмаса, Вашингтон шартнома бўйича ўз ҳуқуқини ҳимоя қилиш учун зарур чора кўришидан огоҳлантирган.

Дарҳақиқат, Трамп декабрь ойи бошида Панама орқали ўтиш учун юқори тариф белгилангани туфайли канални тезда Америка ихтиёрига қайтаришни талаб қилишини айтган эди. Янги Президент таъкидлашича, Панама канали Америка савдоси, шунингдек АҚШ ҳарбий-денгиз кучларини Атлантика ва Тинч океанларида тезкор жойлаштириш учун жуда муҳим. Зеро, Қўшма Штатлар каналдан энг кўп фойдаланувчи сифатида барча транзитларнинг 72 фоиздан кўпини ташкил этади.

Панама ҳукумати Оқ уйнинг огоҳлантиришини қабул қилиб, канал бўйича Хитой билан эришилган келишувлар юзасидан баёнот берди.

Масалан, Панама Президенти куни кеча АҚШ Давлат котиби билан музокарадан сўнг Хитой билан “Бир макон, бир йўл” ташаббуси бўйича ўзаро англашув меморандуми янгиланмаслигини маълум қилган.

– Муҳим қарорга келдик, бу ҳақда хабардор қиляпман, – дея баёнот берган Мулино. – Ҳукуматимиз 2017 йилдаги “Бир макон, бир йўл” ташаббуси бўйича ўзаро англашув меморандумини узайтирмайди. Ҳа, шундай. Биз лойиҳани муддатидан аввал якунлаш имконини кўриб чиқмоқдамиз.

Хитойнинг “Бир макон, бир йўл” ташаббуси дунёнинг 65 мамлакатини рақамли ва жисмоний инфратузилма, жумладан йўл, порт ва телекоммуникация тармоғи қуриш, ҳамкор мамлакатлар инфратузилмасини ривожлантириш учун иқтисодий имконият тақдим этиш орқали боғлашни мақсад қилган.

Панама канали – Марказий Американинг Панамадаги сунъий сув йўли бўлиб, энг паст нуқтасида Панама Истмусини кесиб ўтади. Атлантика ва Тинч океанини ўзаро боғлайдиган халқаро аҳамиятга эга энг муҳим транспорт-сув йўлларидан бири ҳисобланади.

XX аср бошида америкаликлар томонидан қурилган канал 1977 йил икки давлат етакчилари Жимми Картер ва Омар Торрихос ўртасида шартнома имзолангач, бетараф ҳолатга келди. Келишувга кўра, Панама океандан ўтган ушбу йўналиш устидан назоратни қўлга киритди. Бу тинчлик даврида ҳам, уруш пайти ҳам барча юртлар кемалари учун хавфсиз ва очиқ транзитни кафолатлайдиган иншоотдир.