Даҳшат! Ҳитойда котиблар 85 минг иероглифли клавиатурада ишлайди (видео)

XX аср бошидаги Хитой ёзув машинкаси ажойиб қурилмага ўхшайди. Иероглифлар сони кўп бўлгани учун уни ҳарфли тугмалар билан Европа модели бўйича қуриш мумкин эмас эди.

Ёзув машинкаси қандай яратилгани ва замонавий хитой клавиатураси қандай ишлаши Россиялик журналист Тимофей Баженов "Дунё қандай ишлайди" дастурида тасвирланган.

Жами нечта хитой иероглифи бор?

Хитойда 85 мингдан ортиқ иероглиф мавжуд.

"Аммо кундалик ҳаётда газеталарни тушуниш ва китоб ўқиш учун ўртача хитойлик уч-беш мингга яқин иероглифларни билиши керак. Мактаб ўқувчилари 3500 га яқин рамзни билиши керак. Тиббиёт, фан, иқтисод каби билимларнинг аниқ соҳалари учун кўпроқ белгилар талаб қилинади", - дейди тарихчи Олеся Ковалевич.

Клавишлар ўрнига ёзув машинкасида металл иероглифлари бўлган махсус субстрат бор эди ва каретка уларнинг устида эркин ҳаракатланиб, керакли белгини ушлаб, қоғозга ўтказди. У икки мингга яқин ҳарфни ўз ичига олиши мумкин эди ва камдан-кам ишлатиладиган белгилар билан қўшимча тўпламлар ҳам мавжуд эди. Афсуски, қурилманинг ёзиш тезлиги паст эди - дақиқада тахминан 30 белги.

"Хитой тилининг ўзига хос хусусиятлари бор. Алифбо ҳам, тартиб ҳам йўқ. Хитойча ҳарфлар юмалоқ дискларга тасодифий жойлашарди. Машиначиларга сўзларни ёзиш ниҳоятда қийин бўлган, уларнинг баъзилари 50 та белгига етган. Бу (ёзув машинаси) жуда оғир, машаққатли эди. Иш секин ва ноқулай эди", - дейди тарихчи.

Хитойда қандай экспериментал клавиатуралар яратилган?

Компьютерлар пайдо бўлгандан кейин хитойча матнни киритиш янада қийинлашди. Албатта, саксон минг тугмачали клавиатурани ҳеч ким ҳисобламаган. Аммо 256 та клавишни таъминловчи ривожланиш бор эди. Энг кенг тарқалган сўзлар учун алоҳида сўзлар берилган.

Аммо қолганларнинг ҳаммасини рамз компонентлари, яъни иероглифлар яратилган барча турдаги илгаклар ва чизиқлар бўлган тугмачаларни навбатма-навбат босиш орқали ёзиш таклиф қилинди. Бироқ, экспериментал клавиатура охир-оқибат муваффақиятисиз деб топилди ва тезда ундан воз кечилди.

"Самолёт кабинасида бўлганлар кўплаб тутқичларни, ўтиш тугмаларини кўрди. Мана, худди шундай ҳолат. Яъни, оператор ўтиради ва купеда унинг клавиатуралари ётибди", - дейди хусусий мактабнинг информатика ва технология ўқитувчиси Марат Арарат-Исаев.

Замонавий хитой клавиатуралари қандай жойлаштирилган?

Замонавий хитой клавиатураларида тугмалар сони биз ўрганган меъёрдан ошмайди. Энг кенг тарқалган иероглифлар учун алоҳида калит тақдим этилади, аммо қолганларини ёзиш учун барча керакли белгиларни қўшиш учун кетма-кет бир нечта тугмачаларни босишингиз керак бўлади.

Ёки яна бир киритиш варианти бор - фақат лотин ҳарфларида сўзнинг товушини киритинг. Кейин тизимнинг ўзи керакли иероглифни таклиф қилади.

"Хитой тили, яъни иероглифлари билан мамлакатни ягона бир бутунга бирлаштиришга имкон беради. Бундан ташқари, масалан, лотин ёзувига ўтиш ва иероглифлардан воз кечиш анча қимматга тушади. Ва барча ҳужжатлар ва китобларни янги транскрипцияда қайта ёзиш керак бўлади", - дейди Ижтимоий факультет профессори Алексей Важенин.

Хитой ёзуви европаликларни ақлдан оздиради. Аммо Хитойда улар нафақат ўн минглаб иероглифларни сиғдира оладиган клавиатурани яратдилар. Дунёнинг ҳақиқий техник мўъжизалари ҳам мавжуд. Масалан, дунёдаги энг йирик АЭС- Янцзи дарёсидаги "Уч дара". У 22 гигаваттдан ортиқ энергия ишлаб чиқаради. Айтганча, бу дунёдаги энг йирик атом электр станцияси ишлаб чиқарадиганидан деярли уч баравар кўп.