Muzliklar erib bormoqda va yo‘q bo‘lib ketmoqda. Buning oldini olish mumkinmi?

28-may kuni Shveysariya Alp tog‘larida ulkan qor, muz va toshlar massasi – muzlikning parchalanib ketgan qismi Lyotchental vodiysiga tushib, butun Blatten qishlog‘ini qopladi. Yaxshiyamki, 300 ga yaqin qishloq aholisi o‘z vaqtida evakuasiya qilingan. Ushbu tabiiy ofat 29 maydan 1 iyunga qadar Tojikiston poytaxti Dushanbe shahrida bo‘lib o‘tgan muzliklar bo‘yicha xalqaro konferensiya ishtirokchilarining muhokama mavzusiga aylandi.

Ko‘pincha "sayyoramizning suv minoralari" deb ataladigan muzliklar hozirgi vaqtda iqlim o‘zgarishi tufayli ikki baravar tez erishmoqda. 2000 va 2023 yillar oralig‘ida ular Misrning Gizadagi 46 000 yirik piramidalariga teng bo‘lgan muz massasini yo‘qotdilar. Olimlarning fikricha, 2 milliard odamning kunlik suvga bo‘lgan ehtiyojini qondirish muzliklarning erishiga bog‘liq. Ular jahon chuchuk suv zahiralarining qariyb 70% ni tashkil qiladi. Biroq, muzning notekis erishi tufayli ba’zi hududlarda suv juda kam, boshqalarida esa juda ko‘p. Natijada qurg‘oqchilik va suv toshqinlari xavfi mavjud.

Muzliklar nafaqat baland tog‘larda, balki okeanda ham erishmoqda – masalan, G‘arbiy Antarktidadagi “Qiyomat muzligi” nomi bilan mashhur Tueyts muzligi. Muz giganti, AQShning Florida shtatining kattaligi, har tomondan eriganligi sababli "juda beqaror". Faqat so‘nggi 25 yil ichida dunyo okeani sathi 2 sm ga ko‘tarildi. Bu unchalik ko‘p tuyulmasligi mumkin, lekin Tinch okeanidagi Fidji va Vanuatu kabi dengiz ostida yo‘qolib ketish xavfi ostida turgan orollar uchun emas.

Muzning erishi kelajakda chang‘i kurortlarini yo‘q qilishi mumkin. Masalan, tog‘ chang‘ichilarining sevimli joyi bo‘lgan Italiyadagi Presena muzligi 1990-yildan buyon o‘z hajmining uchdan bir qismini yo‘qotdi.Evropa Alp tog‘laridagi tabiiy qor qoplami ham asr oxiriga kelib 42 foizga qisqarishi kutilmoqda.

Olimlar yoz faslida suv tanqisligini bartaraf etuvchi sun’iy muzliklar yaratish ustida tajriba o‘tkazmoqda . Ammo bunday usullar va texnologiyalar faqat ma’lum chegaragacha samarali. Olimlarning fikricha, muzliklarning qisqarishiga qarshi kurashishning eng yaxshi usuli global isishni sekinlashtirishdir.