"Қаерда, нима қиляпсан, ким билан гаплашяпсан?" Россияликлар "электрон қалпоқ" остига олинади

Россияда фуқароларнинг интернет фаолиятини таҳлил қиладиган ва фирибгарликка қарши курашиш баҳонасида улар ҳақида электрон маълумотлар базасини шакллантирувчи рақамли платформа яратилади. Рақамли технологиялар вазирлиги бундай тендерни давлат харидлари порталига жойлаштиргани "Система" эътиборини тортди. Тендер 2025 йил апрелдан июлгача ўтказилади.

Техник топшириққа кўра, платформа кунига 360 миллион қўнғироқ, 77 миллион ижтимоий тармоқ фойдаланувчиси ва электрон савдо майдончаларидаги 10 миллион транзаксияни қайта ишлаши лозим. Агар суҳбат ёки хабар шубҳали деб топилса, у дарҳол тўсиб қўйилади. Потенциал фирибгарларни аниқлаш учун ИИВ, банклар ва интернет-провайдерлардан олинган маълумотлардан фойдаланилади.

Платформа сунъий интеллект ёрдамида россияликларнинг интернет фаолиятини кузатиб боради. Бунинг учун унинг таркибий қисмлари алоқанинг барча босқичларида - алоқа операторлари тармоқларидан тортиб махсус мобил иловагача ўрнатилади. Бошқа имкониятлар қаторида, у электрон қурилмалардаги бошқа дастурларнинг, жумладан мессенжерлар ва банк хизматларининг "ишга тушиш ҳолати ва фаоллигини" назорат қила олади, шунингдек, зарарли ва "айғоқчи" дастурий таъминотларни аниқлаш қобилиятига эга бўлади.

Техник топшириқда, шунингдек, платформа "фуқаронинг қайси мамлакатда ва қаерда эканлигини аниқ белгилаши" кераклиги таъкидланади. Бундан ташқари, тизим мобил алоқа операторлари, интернет-провайдерлар, Марказий банк, тижорат банклари, Ички ишлар вазирлиги, Тергов қўмитаси, Бош прокуратура, "Давлат хизматлари" (ЯИДХП ва ЭСИА) каби электрон ҳукумат хизматлари, шунингдек террорчилар ва экстремистлар рўйхатини юритувчи Росфинмониторинг билан маълумот алмашишни кўзда тутади.

Бошқалар қаторида алоқа операторлари фойдаланувчининг СИМ-картаси ёки IMEI абонент қурилмаси ўзгарганлиги тўғрисидаги маълумотларни платформага узатиш мажбуриятини олади, "Давлат хизматлари" эса фуқароларнинг пароль, алоқа маълумотлари (электрон почта ва телефон манзиллари) ўзгарганлиги ва порталга киришга кўп марта муваффақиятсиз уринишлар бўйича мурожаатлари тўғрисидаги маълумотларни тақдим этади.

Ушбу барча маълумотлар асосида нафақат жиноятчилар, балки уларнинг қурбонлари, шу жумладан потенциал қурбонлари бўйича электрон маълумотлар тўплами шакллантирилади. Фирибгар билан тасодифий алоқа ёки шахсий маълумотларнинг сизиб чиқиши мезон бўлиши мумкин. Шу тариқа профилни исталган россияликка очиш мумкин бўлади. Марказий банк ҳисоб-китобларига кўра, 2024 йилда мамлакатнинг ҳар учинчи фуқароси фирибгарларга дуч келган, тармоққа сиздирилган ёзувлар сони эса 700 миллиондан ошган.