Қирғизистон Бош вазири нима учун ишдан бўшатилди?

18 декабрь куни Қирғизистон президенти Садир Жапаров янги бош вазир ва президент маъмурияти раҳбари – 64 ёшли Адилбек Қосималиевни тайинлади. У икки кун аввал республика раҳбари ишдан бўшатган Оқилбек Жапаровнинг ўрнига келди. Истеъфога расмий сабаб сифатида Давлат солиқ хизматидаги коррупция можароси сабаб бўлди.

Солиқ хизматидаги жанжал декабрь ойи бошида, Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси (МДҚ) ходимлари кенг кўламли тинтувлар ўтказгач, бошланган эди. Солиқ хизмати бошлиғи Олтинбек Абдувапов ва унинг ўринбосари Исломбек Қидирғичев каби юқори лавозимли амалдорлар қўлга олинди.

Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси уларни тамаки ва алкоголли маҳсулотларга акциз солиғини тўлашдан бўйин товлаш имконини берувчи коррупцион схема яратганликда гумон қилмоқда. Департамент маълумотларига кўра, давлатга етказилган зарар деярли 3,2 миллиард сўмни (тахминан 350 миллион доллар) ташкил этади.

Бироқ масала фақат солиқ ходимларини ҳибсга олиш билан чекланмади. Республика Президенти 16 декабрь куни Оқилбек Жапаровни «солиқ тизимидаги салбий кўринишлардан ниҳоятда ҳафсаласи пир бўлгани» учун ишдан бўшатганини таъкидлади.

«Бу ҳудуд Оқилбек Усенбековичнинг шахсий назорати остида эди ва у ноқонуний хатти-ҳаракатларнинг олдини олиши мумкин эди», деб тушунтирди президент парламентда сўзлаган нутқида.

Оқилбек Жапаров уч йилдан ортиқ вақт давомида бош вазирлик қилган, бу мустақил Қирғизистон тарихидаги иккинчи энг узоқ муддатдир. Мутахассислар унинг иқтисодий ривожланишга қўшган ҳиссасини, жумладан, Россияга параллель импортнинг ўсиши орқали қайд этишади. Унинг сўзларига кўра, Қирғизистон ялпи ички маҳсулоти 2020 йилдан 2024 йилгача деярли икки бараварга ўсган – 8,7 миллиард доллардан 14 миллиард долларгача ўсиш йилига ўртача 5-7 фоизни ташкил этган.

Бироқ, коррупция, айниқса, солиқ соҳасидаги, республика учун жиддий муаммо бўлиб қолмоқда. 2023 йилда Қирғизистон коррупцияни идрок этиш индексида 180 мамлакат ичида 141-ўринни эгаллаган (минтақада коррупция бўйича бундан ҳам ёмони фақат қўшни Тожикистон ва Туркманистонда, улар 162 ва 170-ўринларни эгаллаган).

Эътиборлиси, Жапаров 2021 йилда «солиқларни яшириш – республикага хиёнат қилиш билан баробар», деб айтган эди.

Президент Жапаров бош вазирнинг истеъфосини изоҳлар экан, барча вазирларни «ҳалол ишлашга» чақирди ва ҳукуматдаги коррупцияни йўқ қилиш ниятида эканини маълум қилди.