Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev tomonidan sudlar oldiga adolatni qaror toptirish, har bir ish yuzasidan qonuniy, asosli va adolatli qaror chiqarish vazifasi qo‘yilgani bejiz emas. Zero, davlatimiz rahbari ta’kidlaganidek, sudyaning ongida – adolat, tilida – haqiqat, dilida – poklik hukmron bo‘lishi kerak.
Oltiariq tumanida yashovchi, muqaddam nohaq ayblangan Akramjon Botirov ham davlatimiz rahbarining ana shu ezgu tashabbusi tufayli oqlanib, yuzi yorug‘ bo‘ldi.
Gap shundaki, A. Botirov 2004 yil 24 maydan Marg‘ilon shahar IIB boshlig‘i, 2006 yil 11 dekabrdan 2007 yil 27 dekabrgacha Farg‘ona shahar IIB boshlig‘i lavozimida faoliyat yuritgan. O‘sha paytda unga nisbatan bir qator nohaq ayblovlar e’lon qilingan.
Xususan, A. Botirov Marg‘ilon shahar IIB boshlig‘i vazifasida ishlagan paytda — 2005 yil 19 mart kuni fuqarolar I. Madaminov va J. Ahmadaliyev (ism-shariflar o‘zgartirilgan) o‘rtasida yuz bergan janjalni tinchitib, ro‘yxatga qo‘ydirmaslik evaziga tanishi No‘’mon Ziyoyev orqali M. Aripovdan 300 AQSh dollari miqdorida pora olganlikda ayblangan.
Shuningdek, A. Botirov 2005 yil 25 dekabr kuni shahardagi «Dilpazir» qahvaxonasida sodir etilgan o‘g‘irlik bo‘yicha murojaat qilgan M. Alimovning arizasini ro‘yxatga oldirmasdan uning qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlariga zarar yetkazgan, deb topilgan.
Bundan tashqari A. Botirov 2006 yil 25 avgust kuni Farg‘ona shahridagi «777» mehmonxonasi oldida fuqarolar M. Aripov va D. To‘xtasinov o‘rtasida bo‘lib o‘tgan janjalni Farg‘ona shahar IIBda ishlovchi tanishlari orqali ro‘yxatga qo‘ydirmaslik evaziga yana N. Ziyoyev orqali M. Aripovdan 1 000 dollarni pora tariqasida olgan emish.
Qolaversa, Akramjon Botirovga Farg‘ona shahar IIB boshlig‘i lavozimida ishlagan davriga oid ayblovlar ham qo‘yilgan. Jumladan, boshqarma boshlig‘i go‘yoki 2007 yil 25 oktyabr kuni «Ichki ishlar organlari xodimlari kuni» munosabati bilan fuqaro B. Umarov orqali tadbirkor SH. Ismoilovdan 500 dollarni bayram puli tariqasida olib, mulkiy naf ko‘rgan ekan.
Oqibatda A. Botirovga nisbatan Jinoyat kodeksining turli moddalari bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan. Shu bois, u jinoyat ishlari bo‘yicha Farg‘ona viloyat sudining 2008 yil 11 apreldagi hukmiga muvofiq Jinoyat kodeksining 205-moddasi (hokimiyat yoki mansab vakolatini suiiste’mol qilish) 2-qismi «v» bandi, 206-moddasi (hokimiyat yoki mansab vakolati doirasidan chetga chiqish) 2-qismi «v» bandi, 210-moddasi (pora olish) 3-qismi «b» bandi bilan aybdor deb topilib, kodeksning 59-moddasi (bir necha jinoyat sodir etganlik uchun jazo tayinlash) tartibida jazolarni qo‘shish yo‘li bilan uzil-kesil o‘tash uchun 3 yil ichki ishlar idoralarida ishlash huquqidan mahrum qilingan holda 10 yilu 6 oy muddatga ozodlikdan mahrum etilgan.
Oliy Majlis Senatining 2007 yil 30 noyabrdagi «O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi qabul qilinganligining o‘n besh yilligi munosabati bilan amnistiya to‘g‘risida»gi qaroriga binoan, tayinlangan jazo to‘rtdan bir qismiga qisqartirilgan. Sudning 2008 yil 20 maydagi apellyasiya ajrimiga muvofiq esa, hukm o‘zgarishsiz qoldirilgan.
Albatta, tilga olingan tafsilotlar ayblov xulosasi va sud hukmida aksini topgan holat. Biroq oradan yillar o‘tsa-da, A. Botirov o‘ziga qo‘yilgan ayblovga baribir toqat qilolmadi. Natijada nohaq sudlanganini ma’lum qilib, himoyachisi Burhonjon Mamajonov bilan birga Oliy sudga murojaat etdi.
Jinoyat ishidagi har bir holat Oliy sudning Jinoyat ishlari bo‘yicha sudlov hay’ati tomonidan o‘rganib chiqilganda esa, sobiq podpolkovnikni ayblashda Jinoyat-prosessual kodeksi hamda Oliy sud Plenumining tegishli qarori talablari buzilgani o‘z tasdig‘ini topdi.
Shuning uchun jinoyat ishlari bo‘yicha Farg‘ona viloyat sudining 2008 yil 20 maydagi apellyasiya ajrimi bekor qilinib, ish yangidan ko‘rish uchun shu instansiyaga yuborildi.
Apellyasiya sudi jarayonida fuqaro M. Aripov 2005 yil 19 mart kuni yuz bergan janjalda ishtirok etmagani, o‘sha kuni A. Botirov bilan ham uchrashmagani, tergov hibsxonasida jismoniy tazyiqlar ostida unga qarshi ariza va ko‘rsatmalar yozdirib olishganini bildirdi.
Shuningdek, No‘’monjon Ziyoev ham M. Aripovning so‘zlarini tasdiqlab, tergov hibsxonasida jismoniy tazyiqlar ostida Akramjon Botirovga qarshi ko‘rsatmalar yozib berganini ma’lum qildi.
Guvoh I. Madaminov esa, 2005 yil 19 mart kuni tanishi J. Ahmadaliyev bilan janjallashib qolgani, ammo biron-bir jarohat olmaganligi sababli IIBga ariza bilan murojaat qilmaganligini tasdiqladi.
Bu borada yana shunga e’tibor qaratish kerakki, M. Aripov tergov va birinchi bosqich sudi jarayonida turlicha ko‘rsatmalar bergan. Lekin sud tomonidan uning qay bir ko‘rsatmasi ishonchga sazovorligi tekshirilib, asoslantirilmagan. Bunday holatda esa, shaxsni jinoyat sodir etganlikda ayblab bo‘lmaydi.
A. Botirovning tadbirkor SH. Ismoilovdan 500 dollar olganligi borasida fuqaro B. Umarov tergov va sudda turli xil ko‘rsatmalar bergan. Xususan, B. Umarov bayram puli tariqasida 500 dollar bermoqchi bo‘lganida A. Botirov pulni olmay, o‘zini koyib berganini bildirgan. Ammo sud SH. Ismoilov va B. Umarovning ko‘rsatmalari o‘rtasidagi qarama-qarshilikni ularni yuzlashtirish orqali bartaraf etmagan.
Taajjublanarli tomoni shundaki, o‘sha paytda birinchi bosqich sudi Jinoyat-prosessual kodeksining 22-moddasi (haqiqatni aniqlash) dagi «Surishtiruvchi, tergovchi, prokuror va sud jinoyat yuz berganligini, uning sodir etilishida kim aybdorligini, shuningdek, u bilan bog‘liq barcha holatlarni aniqlashi shart. Ish bo‘yicha isbotlanishi lozim bo‘lgan barcha holatlar sinchkovlik bilan, har tomonlama, to‘la va xolisona tekshirib chiqilishi kerak. Ishda yuzaga keladigan har qanday masalani hal qilishda ayblanuvchini yoki sudlanuvchini ham fosh qiladigan, ham oqlaydigan, shuningdek, uning javobgarligini ham yengillashtiradigan, ham og‘irlashtiradigan holatlar aniqlanishi va hisobga olinishi lozim» degan talablarga rioya etmagan.
Jinoyat-prosessual kodeksining 23-moddasi (aybsizlik prezumpsiyasi) da gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi uning jinoyat sodir etishda aybdorligi qonunda nazarda tutilgan tartibda isbotlangunga va qonuniy kuchga kirgan sud hukmi bilan aniqlangunga qadar aybsiz hisoblanishi belgilangan. Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi o‘zining aybsizligini isbotlab berishi shart emas.
Aybdorlikka oid barcha shubhalar, basharti, ularni bartaraf etish imkoniyatlari tugagan bo‘lsa, gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchining foydasiga hal qilinishi lozim. Qonun qo‘llanilayotganda kelib chiqadigan shubhalar ham gumon qilinuvchining, ayblanuvchining, sudlanuvchining foydasiga hal qilinishi kerak.
Ana shu asoslarga tayangan apellyasiya instansiyasi o‘zining 2020 yil 11 sentyabrdagi ajrimi bilan jinoyat ishlari bo‘yicha Farg‘ona viloyat sudining 2008 yil 11 apreldagi hukmini bekor qilib, A. Botirovni aybsiz deb topdi va oqladi.
— Otam xizmat ko‘rsatgan o‘qituvchi va xalq ta’limi a’lochisi edi. Shu bois, biz farzandlarini ham halollikka undagan holda tarbiyalagan. Men ana shunday pokdomon insonning farzandi bo‘la turib, poraxo‘rlik yoki tamagirlikka qo‘l urishni tasavvur qilolmasdim. Oradan o‘n ikki yil o‘tib, sud adolatni yuzaga chiqardi, — deya o‘z mamnunligini izhor qildi Akramjon aka biz bilan suhbatda.
Xullas, shu tariqa sobiq podpolkovnikning qarindosh-urug‘, qo‘ni-qo‘shni, quda-anda, tanish-bilish va hamkasblari oldida yuzi yorug‘ bo‘ldi.
Zero, Prezidentimiz tomonidan olib borilayotgan insonparvarlik siyosatining samarasi shu emasmi?!