Nega energetika giganti Eron gaz tanqisligiga duch kelmoqda?

Eron dunyodagi eng katta tabiiy gaz va xom neft zaxiralaridan biriga ega bo‘lib, tasdiqlangan gaz zaxiralari bo‘yicha ikkinchi va tasdiqlangan xom ashyo zaxiralari bo‘yicha to‘rtinchi o‘rinni egallaydi.

Va shunga qaramay, energetika giganti yoqilg‘i tanqisligiga duch kelmoqda, tabiiy gazga bo‘lgan talab ishlab chiqarishdan oshib ketadi .

So‘nggi kunlarda elektr energiyasini rasionga kiritishga majbur bo‘lgan Eron hukumati butun mamlakat bo‘ylab maktablar va davlat idoralarini yopishni, shuningdek, poytaxt Tehron va boshqa joylarda asosiy magistral yo‘llarni yorituvchi chiroqlarni o‘chirishni buyurdi.

Prezident Masud Pezeshkian videomurojaatida fuqarolarni o‘z hukumatiga energiya inqirozini yengishda yordam berish uchun uylaridagi o‘rtacha haroratni 2 daraja Selsiyga tushirishga chaqirdi.

Murojaatnomada Eron 2023 yilda mamlakat umumiy elektr energiyasi ishlab chiqarishining 86 foizini tashkil etgan gaz elektr stansiyalariga juda ko‘p qaramligi tufayli kuchaygan energiya tanqisligining jiddiyligi ta’kidlangan.

Gaz tanqisligi ortida nima bor?

Eron rasmiylari gaz tanqisligida G‘arb sanksiyalarini ayblamoqda.

Tehronning yadroviy va ballistik raketa dasturlarini cheklashga qaratilgan sanksiyalar Eronning neft eksporti, bank ishi va yuk tashish va boshqa sohalarga qaratilgan. Ushbu chora-tadbirlar mamlakat iqtisodiyotini samarali ravishda tanazzulga olib keldi.

Tehronning da’vo qilishicha, sanksiyalar gaz konlarini o‘zlashtirish, elektr stansiyalari qurilishi va samaradorlikni oshirishga sarmoya kiritishga to‘sqinlik qilgan. Biroq, bu tushuntirish asosiy tizimli muammolarni hal qila olmaydi.

AQSh Energetika axboroti boshqarmasi ma’lumotlariga ko‘ra, Eron AQSh prezidenti Jo Bayden boshqaruvining dastlabki uch yilida neftdan 144 milliard dollar (138,5 milliard yevro) daromad olgan.

Jurnalist Arezoo Karimining ta’kidlashicha, neft eksportidan olingan katta daromadga qaramay, uning katta qismi Tehronning geosiyosiy ustuvorliklarini, jumladan, Suriyadagi Bashar Asad rejimi kabi mintaqaviy ittifoqchilarini qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltirilgan.

«Shell kompaniyalari va oshkor etilmagan hisoblar orqali Eron neft daromadining katta qismi xalqaro nazoratdan qochib ketadi», dedi u DW nashriga. «Biroq, mavjud dalillar milliardlab mablag‘lar mahalliy infratuzilma o‘rniga mintaqaviy ustuvorliklarga yo‘naltirilganligini ko‘rsatadi.»

Karimiyning aytishicha, Eron o‘nlab yillar davomida Asad rejimini qo‘llab-quvvatlash uchun milliardlab dollar sarflagan , jumladan, unga millionlab barrel xom neftni tekin yetkazib bergan.

«Eron Suriyaga, birinchi navbatda, neftni yordami orqali 25 milliard dollardan ortiq mablag‘ sarflagani aytilmoqda,» - deya qo‘shimcha qildi u, - «Infratuzilmaga sarmoya kiritishdan ko‘ra mintaqaviy alyanslarga ustunlik berishning bunday namunasi Eron energetika sektorini modernizasiyaga juda muhtoj qilib qo‘ydi».

Eron rasmiylari mamlakat neft va gaz sohalarini modernizasiya qilish uchun milliardlab dollar yangi sarmoyaga muhtojligini tan oladi.