Украина қурол-яроғ харидида $770 миллион йўқотди

Украина ҳукумати Россия билан олиб борилган уч йиллик кенг кўламли уруш давомида ҳарбий техника харид қилиш учун ишончсиз хорижий етказиб берувчиларга юзлаб миллион доллар сарфлаб, кўп маблағни зое қилди, деб хабар бермоқда Financial Times. Нашр Украина Мудофаа вазирлиги ҳужжатлари, ҳукумат ва суд материаллари, шунингдек, қурол сотувчилари ва ишлаб чиқарувчиларга таянади.

Ғарбий иттифоқчиларнинг ёрдамига қарамай, украин амалдорлари армияни зарур техника билан таъминлаш йўлларини излашга мажбур бўлган, аммо бу ҳар доим ҳам муваффақиятли бўлмаган. FT ёзишича, баъзида Киев кам танилган ширкатларга аванс тўлаб, ҳали ҳам етказилмаган техника учун жами $770 миллиондан ортиқ маблағ сарфлаган. Бошқа ҳолатларда эса ҳаддан ташқари юқори нархларда сотиб олинган қуроллар фойдаланишга яроқсиз ҳолатда етиб келган. Айрим етказиб берувчилар эса маблағларнинг йўқолишини Украинадаги ички келишмовчиликлар ва коррупсия билан боғламоқда.

Мудофаа вазирлиги ҳозирда қиймати $309 миллион бўлган яроқсиз шартномалар бўйича аванс пулларини суд орқали қайтариб олишга уринмоқда. Яна $460 миллионни эса музокаралар орқали қайтариш режалаштирилган.

FT маълумотларига кўра, Украина хорижий етказиб берувчилар билан 30 га яқин шундай шартнома тузган. Улардан бири америкалик Таннер Кукга тегишли “OTL Imports” компанияси билан тузилган бўлиб, қиймати 49 миллион еврога тенг. 2022-йил ноябрида компания 17,1 миллион евро аванс олган, аммо Киев ҳали ҳам ўқ-дориларни қабул қилмаган. Украина бу компанияга қарши Венадаги арбитраж судида ғалаба қозонган, бироқ пул ҳали ҳам қайтарилмаган.

Яна бир шартнома 155 мм артиллерия снарядларига оид бўлиб, америкалик “Regulus Global” компанияси билан тузилган. Украина давлат ширкати “Спетстеҳноекспорт” бу компанияга 160 миллион доллардан ортиқ аванс ўтказган. Украина томонининг фикрича, “Regulus” пулни ўз ишлаб чиқариш қувватларини оширишга сарфлаб, шартномани бузган. Компания эса айбловларни рад этиб, айнан “Спетстеҳноекспорт” шартномани бажармаганини айтмоқда, чунки аслида $500 миллион миқдоридаги шартноманинг 30% миқдоридаги аванс ҳақида келишилган эди.

Украинада бир қатор қурол харидларига жавобгар амалдорлар ишдан олинган, айримларига нисбатан коррупсия айбловлари билан жиноий ишлар қўзғатилган. Ҳозирда ўнлаб шартномалар текширилмоқда.

Шу билан бирга, баъзилар хорижий воситачилар ёрдамига мурожаат қилиш тўғри қарор бўлганини таъкидлайди: улар Украинага тўғридан-тўғри қурол сотишни истамаган давлатларда ишлаб чиқарилган ўқ-дориларни олишга кўмаклашган.

“Қурол сотувчилари — бу ўлим савдогарлари. Улар фақат ўз манфаатини ўйлайдиган, совуққон одамлар. Улар адолат нима деган тушунчани билмайди. Улар шунчаки: "Меники омборда бор, хоҳласанг ол, хоҳламасанг душингга сотаманъ, деб айтишади”, — деди FTга Украина собиқ мудофаа вазири Алексей Резников (2021-йил ноябрдан 2023-йил сентябригача вазир лавозимида ишлаган).

Собиқ вазир ўринбосари Денис Шараповнинг сўзларига кўра, уруш бошида юзлаб кичик ширкатлар қурол ва ўқ-дори таклифлари билан чиқиб, вазиятдан фойдаланишга уриниб кўрган. “Мен ҳар куни ўз бизнесини бошламоқчи бўлган одамларнинг ўнлаб тижорат таклифларини олардим”, – деди у. У Украина ҳарбийларининг уруш бошидаги ҳолатини “бор нарсалар билан ёнаётган уйни ўчиришга уриниш” деб таққослади.