Москва учун энг нозик масала - Украинадаги уруш

Россия ва Эрон президентлари Владимир Путин ва Масуд Пезешкиан ўртасидаги учрашув Ашхободдаги халқаро форум доирасида бўлиб ўтди. «Теҳрон ва Москва ўртасидаги муносабатлар стратегик ва дўстона. Иқтисодий ва маданий ҳамкорлигимиз кундан-кунга мустаҳкамланиб бормоқда», - деди Пезешкян.

Унинг сўзларига кўра, ҳар икки давлатнинг дунё миқёсидаги турли халқаро кун тартибига оид позициялари ўхшаш. Бироқ, аввалроқ Пезешкианнинг таъкидлашича, Москва учун энг нозик масала - Украинадаги уруш бўйича қарашлар жуда бошқача. Теҳрон ҳеч қачон Россиянинг Украинага қарши тажовузини маъқулламаган, дея огоҳлантирди давлат раҳбари.

Кейин бу баёнот оммавий ахборот воситаларида бироз шубҳа уйғотди. Бир қатор давлатлар, жумладан, АҚШ ва Буюк Британия Теҳронни Москвага Украинага қарши ишлатилиши мумкин бўлган қурол-яроғ етказиб беришда айбламоқда. Гап нафақат Шаҳед дронлари, балки баллистик ракеталар ҳақида ҳам кетмоқда. Расмий равишда Эрон ва Россия расмийлари қурол-яроғ ўтказиш операциялари фактини тан олмайди.

«Эрон билан алоқалар биз учун устувор аҳамиятга эга ва улар жуда муваффақиятли ривожланмоқда. Жорий йилда товар айирбошлаш ҳажми ошганини кўрмоқдамиз. Тўғри, у ўтган йилга нисбатан маълум бир пасайишни тиклагани йўқ, аммо тенденция яхши», — деди Путин Туркманистонда Эрон раҳбари билан учрашувда.

Эслатиб ўтамиз, июль ойида Эронда президентлик сайловлари бўлиб ўтган эди. Масуд Пезешкиан иккинчи турда 53,5 фоиз тўплади. Жорий йилнинг 28 июль куни Эрон олий раҳбари Али Хоманаий Пезешкианни расман президент лавозимига тайинлади. Унинг ўтмишдоши Иброҳим Раиси май ойида вертолёт ҳалокатида ҳалок бўлган.

Шарқшунос олим, «Шарқ дарвозаси» Телеграм канали муаллифи Андрей Онтиков ТRТ телеканалига рус тилида икки давлат раҳбарларининг биринчи шахсий учрашувида нималарни муҳокама қилгани ҳақида гапириб берди:

— Муҳокама қилинадиган мавзулар доираси ниҳоятда кенг бўлиши мумкин. Албатта, икки томонлама ҳамкорлик, иқтисодий ҳамкорлик, товар айирбошлаш, савдо-сотиқ масалалари, шунингдек, тўловлар билан боғлиқ вазият муҳокама қилинди.

Бундан ташқари, суҳбатда Украина инқирози ва ҳарбий-техник ҳамкорлик контекстида Эрон ва Россия ўртасидаги ҳамкорлик мавзуси ҳам кўриб чиқилиши мумкин. Муҳокама Исроилнинг Яқин Шарқдаги ҳаракатлари ва Исроилнинг Эрон зарбаларига жавоб бериш истиқболлари ҳақида бўлиши мумкин.

— Қайси масалаларда томонлар келишмовчилиги бўлиши мумкин?

— Бу Зангезур йўлаги муаммоси. Маълумки, Озарбайжон халқаро назорат остида бўлишини талаб қилади. Транспорт йўлаги Озарбайжон ва Нахчиван ўртасида, кейинчалик Туркияга ўтадиган юк оқимини таъминлайди. Москва, афтидан, бу фикрни қўллаб-қувватламоқда.

Бироқ Арманистон ҳар қандай халқаро назоратга қарши, бу қарор Теҳрон томонидан қўллаб-қувватланади. Йўлак Арманистон-Эрон чегараси бўйлаб ўтади ва баъзи қўшимча миллий назорат Эрон учун сиёсий, ҳарбий ва иқтисодий муаммоларни келтириб чиқариши мумкин.

Шунинг учун бу вазиятни қандай ҳал қилиш масаласи ҳам кун тартибида бўлса керак.

— Умуман олганда, музокараларни қандай баҳолайсиз?

“Ўйлайманки, президентлар асосий мунозарали мавзуларни муҳокама қилишди, аммо муҳокама давом этади. Владимир Путин Масуд Пезешкианни Россияга ташриф буюришга таклиф қилди ва у рози бўлди.

Ва, албатта, кун тартибида Россия ва Эрон ўртасида ҳар томонлама ҳамкорлик тўғрисидаги битим имзоланиши бор. Расмийларнинг баёнотларига кўра, ҳужжат фақат имзоланиши керак. Шундай қилиб, биз ушбу турдаги ҳужжатни имзолашга имкон берадиган қўшимча тадбир бўлишини кутамиз.

Бу қачон бўлиши ҳозирча номаълум. Лекин, мен тушунганимдек, бу жуда олдиндан тахмин қилинадиган истиқбол.