АҚШ ва Саудия Арабистони ўртасидаги «эриш» ортида нима бор?

Вашингтон Ар-Риёдга ўқ-дориларнинг айрим турларини жўнатишга қўйилган эмбаргони бекор қилишга қарор қилди. Аввалига у қиролликни Тел-Авив билан дипломатик алоқалар ўрнатишга кўндирмоқчи бўлган. АҚШ ҳозир Саудия Арабистонини Эроннинг Исроилга зарбаларини тўхтатишга кўндирмоқчи.

Қўшма Штатлар Саудия Арабистонига ҳужум қуролларини сотишга қўйилган тақиқни бекор қилди. 2021 йилда Америка президенти Жозеф Байден сайловда ғалаба қозонганидан кўп ўтмай, Ямандаги операция туфайли Ар-Риёдга қурол сотишни чеклади.

Бироқ, энди, Давлат департаменти тушунтирганидек, сўнгги уч йил ичида қироллик «қисман америкалик мураббийлар ва маслаҳатчиларнинг иши туфайли тинч аҳолига етказиладиган зарарни минималлаштирди». АҚШ президенти маъмурияти Конгрессни ўз режалари ҳақида аллақачон маълум қилган, эҳтимол Яқин Шарқ қироллигига ҳужум қуроллари савдоси кейинги ҳафтада тикланиши мумкин.

Умуман олганда, Вашингтоннинг позицияси 2022 йилда, Ар-Риёд Ямандаги можарони ҳал қилишга уриниб кўрганида ўзгара бошлади. Ўтган октябрь ойида Исроил Ғазо секторида Хамас билан уруш бошлаганидан бери Америкада таъминотни тақиқлашни қўллаб-қувватловчилар камайган.

Ғарб оммавий ахборот воситалари АҚШ ва Саудия Арабистони янги мудофаа шартномасини тузишга яқин экани ҳақида май ойидаёқ ёзишни бошлади. Бироқ, ҳужум қуролларини сотишга қўйилган тақиқнинг бекор қилиниши бу келишув билан бевосита боғлиқ эмас эди.

Бироқ, Вашингтон ва Ар-Риёд ўртасида мудофаа соҳасида кенг кўламли битим тузишнинг асосий шартларидан бири Исроил билан дипломатик муносабатларни нормаллаштириш бўлган. АҚШ ва Саудия Арабистони ўртасидаги келишув қиролликнинг фуқаролик ядровий дастурини, жумладан уранни бойитиш тизимини қўллаб-қувватлашни ҳам ўз ичига олади.

Илгари Американинг айрим турдаги қуролларни етказиб беришни тақиқлаши Ар-Риёдни Тел-Авив билан дипломатик алоқалар ўрнатишга кўндириш учун дастаги бўлиб хизмат қилган. Ўтган йил охирида Вашингтон буни араб-исроил муносабатларини нормаллаштириш доирасида Иброҳим келишувларини кенгайтириш учун рағбатлардан бирига айлантиришни режалаштирган эди.

Бироқ, Вашингтон ҳозирда Ар-Риёд ва Тел-Авив ўртасида тўғридан-тўғри можаро юзага келган тақдирда Эроннинг Исроилга ҳужумларини тўхтатишга Форс кўрфази давлатларини жалб қилмоқчи. Томонлар ўртасидаги кескинлашувнинг навбатдаги босқичи Теҳронда Фаластиннинг ҲАМАС ҳаракати Сиёсий бюроси раҳбари Исмоил Ҳаниянинг ўлдирилиши фонида юз берди.
Америка матбуотига кўра, Исроил расмийлари АҚШ билан ҳамкорлик қилаётган Форс кўрфази давлатлари Эроннинг Исроил ҳудудига ҳужумларини қайтара олмаслигидан хавотирда. Тел-Авив араб давлатларининг бундай сигналларини «жуда хавотирли» деб атайди.

Бироқ, апрель ойида Теҳрон ва Тел-Авив ўртасидаги навбатдаги кескинлашув пайтида БАА, Саудия Арабистони ва Иордания Теҳроннинг Исроилга ҳужумларини қайтаришда фаол иштирок этди.

Аммо Амман ва Ар-Риёд ҳозир Вашингтонни «ўз ҳаво кенгликлари уруш зонасига айланишини истамасликлари» ҳақида огоҳлантирди. Миср ҳам худди шундай баёнот билан чиқди ва Эроннинг Исроил ҳудудларига ҳужумларини қайтаришда иштирок этишдан бош тортди.