G‘arb Rossiyaning tahdidlariga taslim bo‘ldimi?

«Siyosatdagi o‘zgarishlar haqida bugun e’lon qiladigan hech narsam yo‘q. Biz ukrainalik hamkorlarimiz bilan bu urushda g‘alaba qozonishlari uchun ularni eng yaxshi qo‘llab-quvvatlash hamda ularga qobiliyat va razvedka yordami bilan ta’minlash uchun ishlashda davom etamiz. Ammo siyosatimizni o‘zgartirish haqida hech narsa demaymiz», — dedi Davlat departamenti matbuot kotibi Metyu Miller AQSh prezidenti Jozef Bayden va Buyuk Britaniya bosh vaziri Kir Starmer o‘rtasida Vashingtonda bo‘lib o‘tgan muzokaralar natijalari haqida.

Uning so‘zlariga ko‘ra, tomonlar Ukraina Qurolli kuchlarining Rossiyaning chuqur hududlarida uzoq masofali qurollar bilan zarba berishga qo‘yilgan cheklovlar bekor qilinishini e’lon qilishga tayyor emas.

Bungacha AQSh Davlat kotibi Entoni Blinken va Buyuk Britaniya tashqi ishlar vaziri Devid Lemmi Kiyevga tashrif buyurgan edi, u yerda ular Ukraina armiyasining Rossiya hududiga G‘arb qurollari yordamida amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan hujumlarini ma’qullash to‘g‘risida bayonot berishlari kutilgandi. Uchrashuv yakunida tomonlar Kiyevni qat’iy qo‘llab-quvvatlashlarini yana bir bor tasdiqladilar, ammo uzoq masofali raketalar haqida yangi hech narsa xabar qilinmadi.

Avvalroq Ukraina rasmiylari agar Kiyev G‘arbning uzoq masofali raketalarini Rossiya hududiga kiritish uchun rasmiy ruxsat olsa, ular urish niyatida bo‘lgan potensial nishonlar ro‘yxatini Amerika rasmiylariga topshirgani ma’lum bo‘lgan edi. Maqsadlarga yonilg‘i omborlari, Rossiya harbiylarini joylashtirish joylari va qo‘mondonlik markazlari kiradi.

Shundan so‘ng Britaniyaning besh nafar sobiq mudofaa vazirlari va sobiq bosh vazirlari Kir Starmerni Ukrainaga «AQSh ruxsatisiz ham» zarbalar uchun uzoq masofali «Storm Shadow» raketalaridan foydalanishga ruxsat berishga chaqirdi.

Britaniya hukumati rahbari bunga javoban faqat Amerika rahbari bilan muzokaralar «strategik» va taktik xarakterga ega emasligini ta’kidladi va u Baydenni Ukraina Qurolli Kuchlaridagi cheklovlarni olib tashlashga ishontira oldimi, degan savolga javob berdi. «bir qancha sohalar bo‘yicha uzoq va samarali muhokama» haqida gapirish.

Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy uzoq vaqtdan beri ittifoqchilardan Rossiya ichidagi nishonlarga zarba berish uchun ruxsat so‘ragan. Shuning uchun u Vashington va Londonning qaroridan norozi bo‘lib, «G‘arb bu borada ishlayotganini eshitish qiyin», deb shikoyat qildi.

Biroq, G‘arb Kiyevning Rossiyaga uzoq masofali qurollardan o‘q uzishiga ruxsat bermaganiga qaramay, bu masala kun tartibidan chiqarilmagan. Buyuk Britaniya bosh vaziri Kiyevning iltimosi bo‘yicha keyingi o‘zgarishlar 24 sentyabrda boshlanadigan BMT Bosh Assambleyasining 79-sessiyasining yuqori darajadagi haftaligida kutilishi kerakligiga ishora qildi. Key Starmer munozara siyosatchilarning keng doirasi bilan davom etishini ta’kidladi.

Xususan, Nyu-Yorkda Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy va Amerika yetakchisi Jozef Bayden o‘rtasida uchrashuv bo‘lib o‘tadi, unda tomonlarning rejalariga ko‘ra, Kiyevning Rossiya bilan urushda «muvaffaqiyatga erishish uchun keng qamrovli strategiyasi» muhokama qilinadi.

Avvalroq Kiyev Vashingtondan Rossiya aerodromlariga ATACMS raketalari bilan hujum qilishga ruxsat berishni so‘ragan edi. Ammo Pentagon bunga qarshi chiqdi va Moskva o‘z samolyotlarini ushbu raketalar masofasidan tashqariga olib chiqqanini ta’kidladi. Oq uyning Kiyevga uzoq masofaga uchuvchi raketa zarbalarini berishga ruxsat berishiga qarshi chiqqanlar ham xuddi shunday izoh berishadi. Ular bu holatda kuchayish xavfi sezilarli darajada oshishiga ishonishadi, ammo harbiy maqsadga muvofiqlik, ularning nuqtai nazari bo‘yicha, jiddiy shubhalarni keltirib chiqaradi.

Biroq, Ukraina rasmiylari umidini uzmayapti. Shuningdek, ular Britaniya-Fransiyaning Storm Shadow raketalaridan foydalanishga qo‘yilgan cheklovlarni olib tashlashga intilmoqda. Biroq, London va Parij Vashington ruxsatisiz bunga rozi bo‘lmaydi, chunki bu raketalar Amerika qismlaridan foydalanadi. Shuningdek, Storm Shadow -ni nishonga olish uchun Qo‘shma Shtatlar uchun to‘plangan ma’lumotlar talab qilinadi.

Ukrainaning g‘arbiy ittifoqchilari o‘rtasida uzoq masofali qurol-yarog‘larni yetkazib berish bo‘yicha munozaralar chog‘ida Kiyev 500 km masofaga uchuvchi Taurus raketalarini talab qilayotgan Germaniya kansleri Olaf Shols «boshqa davlatlar boshqacha qaror qilsa ham» ularni yetkazib bermasligini aytdi. Germaniya hukumati rahbari, Ukrainaning G‘arbdagi boshqa hamkorlaridan farqli o‘laroq, nafaqat Rossiya Federasiyasi hududiga nemis qurollari bilan zarba berishga ruxsat bermadi, balki uzoq masofali bitta raketani ham ajratmadi.

Shunga qaramay, Rossiya Rossiya hududiga uzoq masofali zarbalar berish qarori allaqachon qabul qilinganiga ishonch bildirmoqda. Rossiya prezidenti matbuot kotibi Dmitriy Peskovning so‘zlariga ko‘ra, «Ommaviy axborot vositalarida qabul qilingan qarorni rasmiylashtirish uchun shunchaki axborot kampaniyasi olib borilmoqda». Rossiya tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov ham xuddi shunday pozisiyani egallaydi. U «qaror allaqachon qabul qilingan»ligiga ishonch hosil qiladi, lekin «ular buni jamoat maydonida yanada munosibroq, oqlanganroq ko‘rsatishga harakat qilmoqdalar».

Tashqi ishlar vazirligi Moskva «juda ko‘p ko‘rinmaydigan tarzda munosabat bildirishi» haqida ogohlantirdi. Prezident Vladimir Putin, o‘z navbatida, bu holatda AQSH, Yevropa davlatlari va NATO Rossiya bilan urushayotganini anglatadi va bu «mojaroning mohiyatini o‘zgartiradi». Keyin, uning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya Federasiyasi «uning uchun yaratiladigan tahdidlardan kelib chiqqan holda» qarorlar qabul qiladi.

Vashingtondagi Quincy mas’uliyatli hukumat institutining Yevroosiyo dasturi direktori Anatol Liyeven fikricha, agar G‘arb Ukrainaga Rossiyaning orqa tomoniga Amerika va Britaniya raketalarini otishiga ruxsat bersa, bu garchi bu Rossiyaning oldinga siljishini sekinlashtirishga yordam bersa ham, ammo bunga olib kelmaydi. Ukraina uchun g‘alaba.

«Bundan tashqari, bu, ehtimol, Buyuk Britaniyaga qarshi qandaydir qasos olishga olib keladi - Qo‘shma Shtatlar Londonni qutqarish uchun hech qanday kafolatsiz. Hozircha Putin G‘arbning Ukrainaga harbiy yordami, tayyorgarligi va razvedkasiga javoban jasorat bilan cheklanib qolgan. Biroq, Rossiya Federasiyasi Prezidentining bu boradagi so‘nggi bayonotlari, u o‘z munosabatini bildirmasdan qolmasligini anglatadi », deb hisoblaydi harbiy ekspert.

Uning fikricha, Moskva Ukrainaga yadroviy zarba berish bilan javob qaytara olmaydi, G‘arbni aytmasa ham, «yadro sinovi o‘tkazish juda mumkin».

«Asosiy xavf shundaki, G‘arb raketalari tomonidan Rossiyaga qilingan hujumlar cheklangan javob zarbasiga olib keladi va bu o‘z navbatida keng ko‘lamli urush bilan yakunlanadigan o‘zaro kuchayish tsiklini keltirib chiqaradi», deb hisoblaydi ekspert.

Uning ishonchi komilki, Moskvada bir qancha mumkin bo‘lgan javoblar bor.

«Ular, ehtimol, Vashingtonning javob harakatlariga olib kelmaydigan kuchli signal yuborish uchun, birinchi navbatda, AQShga emas, balki Britaniyaga qaratilgan bo‘lishi mumkin. Xususan, Rossiya Federasiyasi Boltiqbo‘yi, Qora dengiz yoki Arktikadagi Rossiya havo hududi yaqinida Britaniya harbiy samolyotlarini urib tushirishi mumkin bo‘ladi. Agar Rossiya Ukrainaga mo‘ljal olishda yordam berayotgan Britaniya razvedka yo‘ldoshlarini yo‘q qilishga urinsa, bundan ham xavfliroq bo‘ladi», - deydi tahlilchi.

Liven, shuningdek, Rossiya Federasiyasining ehtimoliy javobi Yevropadagi sabotaj operasiyalarining keskin kuchayishi, shu jumladan Shimoliy dengizdagi Britaniyaning energetika infratuzilmasiga hujumlar bo‘lishi mumkinligini istisno qilmaydi. Bundan tashqari, «Rossiyaning Eronga yaqinlashib borayotganini hisobga olsak, Kreml Hizbulloh va hutiylarni Isroil va G‘arb kemalariga nisbatan ancha aniq va halokatli zarbalar berish uchun raketalar va sun’iy yo‘ldosh texnologiyalari bilan ta’minlashi mumkin».

«Harbiy nuqtai nazardan Kiyev yo‘qotilgan hududning muhim qismlarini qaytarib ololmaydi, Rossiya esa butun Ukrainani bosib olib, o‘ziga bo‘ysundira olmaydi. Mumkin bo‘lgan murosani Ukraina uchun foydaliroq qilish maqsadi G‘arbning Kiyevga keyingi yordamini oqlaydi – lekin jahon urushi va yadroviy vayronagarchilikni xavf ostiga qo‘yadigan darajada emas», — xulosa qildi ekspert.