Бир неча кун олдин “Ойбек“ Ўсимликлар карантини чегара маскани орқали Тожикистон Республикасидан Ироқ давлатига транзит бўлиб ўтаётган қуруқ мева юкланган автотранспорт воситаси карантин кўригидан ўтказилган ва тўхтатиб қўйилган эди.
Сабаби эса унда экспортёр давлатнинг фитосанитария сертификати ва Ўзбекистон республикаси ҳудудидан транзит олиб ўтиш учун карантин инспекцияси томонидан бериладиган карантин рухсатномаси бўлмаган. Шу сабабли далолатнома тузилиб автотранспорт воситаси вақтинча тўхтатиб қўйилган эди.
Қўшни давлатнинг юки қанча вақт ушлаб турилган? Карантин рухсатномасини олиш тартиби ва пандемия вазиятида бундай воқеаларнинг салбий оқибатлари ҳақида батафсил билиш учун Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўсимликлар карантини давлат инспекциясига мурожаат қилдик.
– Бу хабар кўпчиликнинг хавотирига сабаб бўлган бўлса-да, Ўздавкарантин инспекцияси ходимлари бир неча дақиқа ичида муаммони ҳал этишган. Экспортёр давлатнинг карантин хизмати билан алоқага чиқилганда, аён бўлдики, аслида, ушбу маҳсулотлар Тожикистон карантини хизмати томонидан текширилиб, фитосанитария сертификати тақдим этилган. Бироқ юк машинаси ҳайдовчиси бундай рухсатномани Ўздавкарантин инспекцияси ходимларига кўрсата олмаган. Бошқача қилиб айтганда, эътиборсизлик сабаб бўлган. Маҳсулотнинг туриб қолмаслиги мақсадида инспекция ходимлари шу ернинг ўзида карантин рухсатномасини расмийлаштириш билан бирга маҳсулот учун Тожикистон тарафдан берилган фитосанитар сертификат билан ҳам таъминлаган. Шундай қилиб, умумий ҳисобда 25 дақиқа ичида юк белгиланган манзилга жўнаб кетган. Фараз қилайлик, маҳсулот учун карантин рухсатномаси ва фитосанитария сертификати Ўзбекистон ҳудудида аниқлаштирилиб, таъминлаб берилмаганда эди, маҳсулот Ироқ чегарасидан халқаро тартибга мувофиқ, экспортёр давлат ҳисобланмиш Тожикистон Республикасига қайтариб юборилиши мумкин эди, – дейди Ўсимликлар карантини давлат инспекцияси матбуот котиби Дурдона Очилова. – Жорий йилнинг январь ойидан бошлаб, янги электрон тизим амалиётга татбиқ этилган. Singlewindow.uz сайтида жойланган уч хил видеороликда тадбиркорларга электрон ариза топшириш тартиби содда қилиб тушунтирилган. Шундай бўлсада, кўпчилик тадбиркорлар бу масалада эътиборсизлик қилмоқда. Чегара постга етиб келганда рухсатномаси йўқлиги эсига тушиб қолади ва муаммо юзага чиқади.
Эътибор қилинг, бурунлари маҳсулотни импорт қилишда карантин рухсатномасини олиш учун 6 хил қоғоз шаклидаги ҳужжатлар билан 30 кун олдин мурожаат қилиш лозим эди. Маҳсулотни экспорт қилишда эса фитосанитария сертификатини олиш учун 15 кун вақт сарфланган. Бундай муддат маҳсулотларнинг сифати ва экспортбоплиги пасайишига сабаб бўлган.
Бугунги кунга келиб, Президентимиз томонидан илгари сурилган талаблар асосида соҳа тубдан қайта шакллантирилди. Тадбиркорлар учун имкониятлар эшиги кенгроқ очилди.
Эндиликда тадбиркор маҳсулотни импорт қилишда карантин рухсатномасини олиш учун Ўздавкарантин инспекциясининг электрон тизими орқали бор-йўғи 1 соат ичида расмийлаштириб берилади. Фақатгина, тадбиркорлар электрон аризани маҳсулот экспортёр давлатдан юкланишидан олдин тақдим этишлари лозим. Чунки карантин рухсатномасида белгиланган талабларга экспортёр давлатнинг чиқараётган маҳсулоти ва фитосанитар сертификати мувофиқ бўлиши лозим. Бу ўз навбатида, озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш, давлатлар ўртасида ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва карантин зараркунандаларини бир ҳудуддан бошқа ҳудудга тарқалишини олдини олишнинг энг мақбул йўли.
Экспортда эса маҳсулот фитосанитар тозалигини кафолатловчи фитосанитария сертификати тадбиркор мурожаатига кўра, 1 кунда, лаборатория натижаларининг ижобийлигига асосланиб, расмийлаштириб берилмоқда.
Бу талаб ҳар бир давлатнинг Ўсимликлар карантини хизмати учун ўта муҳим ҳисобланади. Жумладан, бизнинг ҳам муддаомиз шу! Сабаби, кафолатсиз карантин объектлари билан давлатлар ҳудудига кирган зарарли организмлар худди коронавирус сингари кенг масштабда тарқалиб, иқтисодиётга жиддий зарар етказади! Хориж бозоридаги экспорт-импорт тизимида давлатлар ўртасида карантин, яъни чеклов ўрнатилишига сабаб бўлади!
Шундай экан нафақат хорижий, балки маҳаллий тадбиркорлардан ҳам қулай имкониятдан етарлича фойдаланиш тавсия этилади. Юртимизда озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш доимий эътиборда эканини унутмайлик!
