Санкциялар урушни тўхтатадиган куч эмас: Россияга қарши 15 мингдан ортиқ санкциялар амалда

Унга киритилган чекловлар сони бўйича Россия дунёда биринчи ўринда туради. Умуман олганда, 2022 йилдан буён мамлакатга қарши 15 мингдан ортиқ санкциялар амалда. 60 га яқин давлат уларни жорий қилган. Режага кўра, Украинадаги ҳарбий амалиётлар учун пул қолмаслиги учун Кремль ўз даромад манбаларини йўқотиши керак эди. Аммо, мисли кўрилмаган чораларга қарамай, бу нафақат содир бўлмади, балки дарҳол тескари таъсирга олиб келди.

Гап шундаки, бирор мамлакатга нисбатан санкцияларнинг самарадорлиги масаласи икки томондан баҳоланиши керак: уларнинг иқтисодиётга таъсири ва мақсадларини амалга ошириш. Иккинчиси билан боғлиқ ҳамма нарса муваффақиятсизликка учради. Санкциялар, албатта, урушни тўхтатадиган куч эмас. Биринчидан, Кремль газ ва нефть сотади. Иккинчидан, пул тугаса ҳам, ҳарбий харажатлар буджетда ҳимояланган моддалар сифатида ажратилади.

Шунга қарамай, Украинадаги можаро бошланганидан бери Россиядаги ва биринчи навбатда унинг фуқароларидаги вазият сезиларли ўзгаришларга дуч келди. Россия банкларининг халқаро тўлов тизимларидан узилиши, технология импортини тақиқлаш ва халқаро компанияларнинг мамлакатда ишлашдан бош тортиши бошланди. Буларнинг барчаси бизнес ва нархларга жиддий таъсир кўрсатди.

«Россия компанияларига санкцияларни четлаб ўтишга ёрдам берадиган алоҳида компаниялар ва мамлакатларга таъсир қилувчи иккиламчи санкциялар ҳақиқатан ҳам импорт учун тўловлар билан боғлиқ муаммолардан азият чекаётган молиявий ва иқтисодий тизимга жуда салбий таъсир кўрсатади», деди Cапитал Лаб ҳамкори Эвгений Шатов ТRТга.

Асосий ўзгаришлар валюта тушумларининг пасайиши билан боғлиқ, деб таъкидлайди молиявий эксперт ва Телеграм-канал муаллифи «Экономизм» Алексей Кричевский ТRТ билан суҳбатда. Нефть сотиш маржаси аста-секин камайиб бормоқда, чунки биз вақтинчалик эчимларни излашимиз ва воситачиларга кўп ресурсларни сарфлашимиз керак ва ёқилғи Хитой ва Ҳиндистонга бериладиган чегирмалар.

Бугун Брюсселда улар Россия Федерациясига қарши санкцияларнинг 15-пакетига нималар киритилиши мумкинлиги ҳақида ўйлашмоқда. Бироқ, ТRТ телеканалига интервью берган экспертлар Европа Иттифоқида деярли ҳеч қандай босим воситаси қолмаганига қўшиладилар. Ғарб ихтиёрида қолаётган жиддий босим воситаларидан фақат 300 миллиард долларлик музлатилган Россия суверен активларидан фойдаланиш бўйича чекловлар олиб ташланиши, шунингдек, иккиламчи санкцияларнинг кучайтирилишини айтишимиз мумкин, дейди Шатов.

«Яқин Шарқ санкциялар режимига риоя қилишдан бош тортди», деб эслайди Кричевский. — Марказий Осиё, ортиқча ёки минус, худди шундай қарор чиқарди. Битта муаммо шундаки, кўпгина Хитой банклари қандай пул бўлишидан қатъи назар, Россия пуллари билан ишлашга жуда тайёр эмаслар: кичик ёки ўрта бизнес, давлат ёки ярим давлат мулки. Шу билан бирга, барча ҳукуматлараро шартномалар мукаммал ва соат механизми каби бажарилади”.

Жо Байден президентлиги даврида Қўшма Штатлар Доналд Трамп давридагидан икки баробар кўп санкциялар қўллаган. Нафақат Россия, балки Беларус, Хитой, Эрон ва Косово, Сурия ва бошқа давлатларга ҳам қарши. Кўрилган чора-тадбирларнинг самараси кўп жиҳатдан мамлакатнинг халқаро ҳамжамиятга интеграциялашувига, шунингдек, давлат иқтисодиётининг ҳажмига боғлиқ.

«Россия, масалан, Эрондан фарқли ўлароқ, жаҳон иқтисодий тизимига кўпроқ интеграциялашган ва бу тизимдан чиқиш Россия Федерацияси учун оғриқлироқ бўлади. Бироқ Россиянинг иқтисодий қудратини Эронникига солиштириб бўлмайди, шунинг учун ҳам санкцияларнинг салбий оқибатларини бартараф этиш имкониятлари анча юқори», — дея тушунтиради Eвгений Шатов ТRТга.

Ҳозирча Ғарб ҳаракатларининг кўзга кўринган самараси санкция босими остида қолган мамлакатлардан иборат блокнинг фаол шаклланишидир. БРИКСга аъзо давлатлар хизмат кўрсатадиган глобал бозор ҳажми аллақачон жуда таъсирли, чунки бу мамлакатлар дунё аҳолисининг 43,5 фоизини ташкил қилади.

Яна бир нарса шундаки, географик жиҳатдан бир-биридан узоқда жойлашган ва асосий савдо шериклари бўлмаган мамлакатлар ўртасидаги интеграция одатда жуда паст.

«Келажакда мамлакатлар ҳамкорликни кенгайтиришга ҳаракат қилади, айниқса, Россия Федерацияси ва Хитой ҳақида гап кетганда. Бироқ, Ҳиндистон ва Хитой бир-бири билан кескин муносабатларга эга, бу ҳатто 2020 йил май ойида бўлгани каби вақти-вақти билан чегара можароларига олиб келади. Шу сабабли, БРИКС учун Европа Иттифоқи ва Европа Иттифоқи доирасидаги каби интеграция даражасига эришиш жуда қийин бўлади. АҚШ. Агар Россия Федерацияси, Хитой, Эрон ва Шимолий Корея ўртасидаги муносабатлар ҳақида гапирадиган бўлсак, бундай ҳамкорликнинг интеграция салоҳияти жуда истиқболли кўринади», — дейди молиявий маслаҳатчи ва молиявий ҳаётни режалаштириш бўйича эксперт Олег Орлов ТRТ телеканалига.

Унинг сўзларига кўра, БРИКСнинг ягона валютаси ғояси ҳам қизиқ, аммо бу яқин келажакда амалга ошиши даргумон. Айни пайтда долларни сиқиб чиқариш, унинг жаҳон иқтисодиётида аллақачон мустаҳкамланиб қолган мавқеини ҳисобга олсак, имконсиз вазифадир. Eвро ва доллардаги барча жаҳон жамғармаларининг умумий миқдори тахминан 80% ни ташкил қилади.

Кричевский таъкидлаганидек, Европа Иттифоқига муқобил блокларнинг келажаги кўп жиҳатдан АҚШдаги сайловларга боғлиқ бўлади. “Чунки бу Хитойга жуда содиқ бўлган демократлар учун бир нарса, Трамп учун эса бутунлай бошқа нарса. У аллақачон Хитой товарлари учун божлар жуда жиддий бўлишини ва ўзимизнинг маҳаллий ишлаб чиқаришга эътибор қаратишини эълон қилган. Агар Хитой ва Қўшма Штатлар ўртасидаги савдо уруши кучайса, Пекин ўзининг дунё тартибини шакллантириш учун катта саъй-ҳаракатларни амалга оширади.