Исроил босқинчилиги сайёрани қандай йўқ қилмоқда?

Можаронинг дастлабки 15 ойи давомида Исроилнинг Ғазога ҳарбий бостириб кириши натижасидаги углерод изи бир қатор мамлакатларнинг йиллик иссиқхона газлари чиқиндиларидан ошиб кетди. Бу ҳақда The Guardian нашри чоп этган янги тадқиқот маълумотлари далолат бермоқда.

Олимларнинг ҳисоб-китобларига кўра, секторни йўқ қилиш, тозалаш ва кейинчалик қайта тиклаш билан боғлиқ узоқ муддатли иқлим харажатлари 31 миллион тонна CО₂ эквивалентидан ошиши мумкин - бу Коста-Рика ва Эстониянинг 2023 йилдаги умумий эмиссиясидан кўпроқ.

Шу билан бирга, халқаро ҳуқуқ давлатларни ҳарбий фаолият билан боғлиқ чиқиндилар тўғрисида БМТнинг иқлим ўзгариши бўйича органларига ҳисобот беришга мажбур қилмайди, дея таъкидлайди нашр.

Тадқиқотда аниқланишича, 2023-йил 7-октябрдан 2025-йил январида қисқа муддатли ўт очишни тўхтатишга қадар эмиссиянинг тахминан 99 фоизи Исроилнинг Ғазодаги ҳаво ҳужумлари ва қуруқликдаги амалиётлари туфайли бўлган. Таққослаш учун, ХАМАСнинг зарбалари умумий тўғридан-тўғри ҳарбий чиқиндиларнинг атиги 0,2 фоизини ташкил этди - тахминан 3000 тонна CО₂э.

Эмиссиянинг 30% га яқини Қўшма Штатлардан қурол-яроғ жўнатиш билан боғлиқ: 50 минг тоннадан ортиқ қурол ва жиҳозлар денгиз ва ҳаво орқали, асосан, Европа омборларидан етказилган. Яна 20 фоизи Исроил ҳарбий техникаси, авиация ва ўқ-дориларнинг портлаши билан боғлиқ.

Можародан олдин қуёш панеллари Ғазо сектори электр энергиясининг тўртдан бир қисмини таъминлаган. Бироқ, аксарият қурилмалар, шунингдек, ягона электр станцияси можаронинг биринчи кунларида вайрон қилинган. Ҳозирги вақтда электр энергияси асосан 130 000 тоннадан ортиқ CО₂э - умумий ҳарбий чиқиндиларнинг 7 фоизини чиқарадиган дизел генераторларидан олинади.

Эмиссиянинг 40% дан ортиғи Исроил Ғазога юборган 70 000 га яқин юк машинаси гуманитар ёрдамдан келади, БМТ ҳисоб-китобларига кўра, бу 2,2 миллион кўчирилган одамнинг асосий эҳтиёжларини қондириш учун этарли эмас. Бу чиқиндилар учун Исроил ҳам айбдор, чунки озиқ-овқат тақчиллигига олиб келган Стрипни блокадаси эди.

Бироқ, чиқиндиларнинг асосий қисми ҳали олдинда: вайроналарни тозалаш (60 миллион тонна қурилиш чиқиндилари) ва 436 минг хонадон, 700 мактаб, масжид, поликлиникалар, маъмурий бинолар ва 5 км йўлларни қайта қуриш Афғонистонга йилига 29,4 миллион тонна CО2 чиқиндиларига олиб келади.

“Ушбу маълумотлар урушлар нафақат одамларга, балки бутун сайёрага зарар етказишини яққол эслатиб туради”, деди Астрид Пуентес, БМТнинг соғлом атроф-муҳит ҳуқуқи бўйича махсус маърузачиси. "Баъзилар буни геноцид деб аташ мумкинми, деб баҳслашса ҳам, биз ҳаёт ва табиатнинг мунтазам равишда йўқ қилинишини кўрмоқдамиз, унинг оқибатлари бутун дунёда сезилади".